Robert Smith ma dziś 65 lat. Po 16 latach od ukazania się ostatniej płyty, prezentuje nam znajomą melancholię i rozpad. Słowa na okładce łamią się jak głos, gdy mówię o tej płycie. Należę do armii nadwrażliwców, która lubi taki wylew kojącego smutku. Te dźwięki pozwalają uwierzyć, że nie jesteśmy jedyni z kosmosem żalu, samotności, niepewności.
W „Alone” po 3 minutach długiego wstępu, czyli tam gdzie niejedna piosenka radiowa, by się kończyła - słyszymy czuły, przejmujący lament. Jest: popiół, zimno, strach - ptaki spadają z naszego nieba, słowa wypadają z umysłu... Od tego bólu, piękniejszy jest tylko zjawiskowo melodyjny "A Fragile Thing" o tym, że długie rozstania nie służą miłości; że miłość to krucha rzecz, i czasem można już tylko patrzeć jak nieodwracalnie ją zmieniła samotność.
W „And Nothing Is Forever” jest przygnębiająco, gdy słowa „however far away” z kultowego „Love Song” sprzed 30 lat, odnajdujemy w obietnicy wytrwania przy umierającym.
„Warsong” przytłacza jak „The Kiss” z „Kiss Me Kiss Me Kiss Me” - ludzie mają truciznę we krwi i są gotowi się pozabijać.
W„Drone:No drone” z cięższą gitarą i trochę szybszym rytmem, Robert śpiewa o tym jak stracił kontrolę nad sobą, gdy zobaczył drona w ogrodzie.
Piękny „I Can Never Say Good Bye” o pogodzeniu się ze śmiercią brata, brzmi krzepiąco, gdy zaczynając się od błyskawicy, kończy się dźwiękiem pianina.
Świetnie brzmi „All I Ever Am” o tym, że niepotrzebnie zjada nas rozmyślanie o przeszłości.
W majestatycznym „Endsong” wydaje się, że jest już tylko rezygnacja i refleksja, że „wszystko odeszło”, „chłopiec się zestarzał”, a coraz bardziej obcy świat zmienia się w nicość. Ale gdy Smith cedzi zbolałe „nothing, nothing” wśród ponuro dudniących powtarzalnych uderzeń perkusji, wcale nie czytam tego jako złowieszczy nihilizm, tylko jako motyw marności (vanitas), który w obliczu końca, tylko nas utwierdza, w tym co ważne.
23 października w nowej siedzibie ŁDK w Łodzi przy ul.Dowborczyków odbyło się spotkanie "Herbert obecny". Poeci: Kacper Bartczak, Tomasz Bąk, Joanna Chachuła, Przemysław Dakowicz, Michał Kędzierski, Krzysztof Kleszcz, Przemysław Owczarek przeczytali ze sceny swoje utwory w jakiś sposób inspirowane twórczością autora "Pana Cogito". Był też krótki monodram Ewy Łukasiewicz z Teatru Szwalnia.
Ech, ten charakterystyczny język mongolski. Ta zawziętość, ta złość. Zachwycałem się ich pierwszą płytą, druga jest równie dobra. Świetna rockowa moc!
Niestraszny step, niestraszna
niepogoda czy za długa kolejka do kasy. Wrzucasz sobie czwarty na
płycie „Teach Me”, pieśń o melodii tak nośnej jak „Belgijka”.
Hymn do własnej siły, wiary i nieustraszenia. Przeżyjesz,
przetrwasz. Góra? Rzeka? Przełęcz? Brzeg oceanu? Chcesz to
wleziesz, przejdziesz, dotrzesz. Ten zaśpiew, te postękiwania „Hu!
Hu! Hu!” i ten gardłowy dźwięk, straszenie powietrza.
Przełączmy na numer trzeci:
„Triangle”. Nie wiem czy nie jeszcze bardziej przebojowy. Zaczyna
się jakby jakiś pasterz ogarniał wzrokiem swoje stado, rozkładał
ręce i chwalił sobie swój stan. Tekst jest enigmatyczny. Zaczyna
się tak: „Latawiec, wrona i gęś. Czy
wszystkie trzy mają wspólny brzeg?” Można to rozkminiać do rana
albo dać się unieść genialnie dynamicznej melodii. No i ten
refren: „Ee yeh buuvuu... Ee yeh buuvuu... Ee yeh buuvuu...”. Ja mogę tego słuchać z dziesięć razy pod rząd. Po prostu
genialny utwór.
Może uspokójmy
się trochę. Numer „Mother Nature”. Posłuchałem tego na
YouTube, patrząc w oczy muzykom. I pozazdrościłem im wiary, piękna
i dobra, które mają w sobie. Od wersji płytowej różni się to
wykonanie tym, że nagle pojawia się pani z niezwykłym głosem –
LP (cenię sobie jej płytę z hitem” Lost On You”). Ale jak kto
woli bardziej rockowo, niech wybierze wersję bez LP. W obu
teledyskach, chwali się matkę Ziemię. Mamy kochać i szanować
planetę jak własną mamę. Ekologiczna pompa, aż po ciarki.
Drugi na płycie
„YUT Hovende” brzmi jakby muzycy chcieli kogoś wystraszyć.
Okrzyki mongolskich wojowników gdzieś w tle i główny wokal, mogą
płoszyć sarny w lesie albo suhaki wśród traw.
Numer 1 - "This is Mongol" z
autoprezentacją „Hu! Hu!” - to idealny początek. Sławi się
tam Mongolię i duch mongolskiego narodu. Ech, jak dobrze, że to nie
czasy pradawnych podbojów; ech, jak dobrze, że istnieje NATO.
Mongolię w tytule
ma też „Upright Distined Mongol”, no i w tekście jest cokolwiek
nacjonalistycznie. Że ponad wszystko, że bogata i potężna.
„Sell The World”
to śpiewany przez zaciśnięte zęby, niesamowitym głosem –
wielki wyrzut sumienia: „niszcz, plądruj, aż nie zostawisz nic
swoim dzieciom”, „handluj wszystkim, żywym i martwym, dopóki
rzeki nie znikną!”, „lej dalej, dopóki nie będzie wody do
zwilżenia ust!”.
„Bii Biyelgee”
z dużą ilością folkowych instrumentów, to wesoły utwór – o
tym, by się cieszyć, radować. Tam się potrafią bawić - hasają wokół ogniska, wznoszą dziwne
naczynia z mocnym trunkiem. Ciesz się zgnuśniały człeku, póki
los sprzyja!
Może jeszcze wypada, bym wspomniał o złowieszczym, potężnym "Black Thunder" (skrzypeczki przycinają tu zawodowo!).
Płyta jest długa. Ale właściwie wszystko już wiadomo, koniecznie - spojrzeć na wschód, słuchawki na full, zrobić sobie Ułan Bator.
Ciągle słyszę, że rap to takie
kłapanie jęzorem. Że to rymy i bluzgi, że to nawijanie słów,
jak łańcucha na kołowrót studni z wiadrem – no i że w tej
studni nie ma wody. Że to „dla dzieciów”, dla młodzieńców,
którzy czekają na „ch#j” w tekście, że to patologiczne,
niemądre i niedorzeczne.
Jeśli ktoś tak uważa, to ten album
może go wyleczyć z tego ograniczenia. Słuchasz i mówisz pod
nosem: „Łona umie w język polski”, słuchasz i mówisz: „To
jest wielkie, to jest Literatura, to jest sztos.”
Łona to uznany raper (pierwsza płyta 2001 r.) – mocarz
rapowego rzemiosła. Gaduła cedzący frazy, w których nie ma
bzdetu, tylko błysk i polot, żonglerka cytatami ze świata kultury.
Ma niezwykłą umiejętność posługiwania się słowem i świadomość
możliwości języka.
Łona w duecie z Webberem nagrali
wiele płyt. Najbardziej osłuchałem: „Nawiasem mówiąc”,
„Śpiewnik domowy” i „Łona, Webber & the Pimps w S-1”
(uwielbiam: „Do Ciebie, Aniu, szłem”). Łona postanowił tym
razem nagrać coś bez Webbera. Jego współpracownicy to jazzmani!
I płyta jest rapowo-jazzowa.
Muzycznie gęsta, nie taka przebojowa – dla przyzwyczajonych do łatwo
wpadających w ucho utworów, może być pewnym wyzwaniem. Warto
poświęcić jej trochę czasu. Potraktować pierwsze odsłuchy z uwagą,
skupieniem. Podkłady przypominają mi jazzujące płyty Beastie
Boys. I stąd pomysł, by wydać też wersję instrumentalną płyty,
by „paszczowe dźwięki” nie przykrywały detali muzyki.
Płyta koncepcyjna. Traktująca o
zawodzie taksówkarza. Nie bez odniesień do „Zmienników” Barei,
„Taksówkarza” z rolą De Niro, czy „Nocy na Ziemi”
Jarmuscha... Obserwacje taksówkarskie, rozmowy z pasażerami – to
wszystko zostało przetworzone na genialne teksty pełne ikry i
rezonu.
Wszystkie obłędne - więc po kolei:
1. „Bym poszedł” - zawiera obserwacje biedy. Taksówkarz wspomina lata transformacji ustrojowej, bezrobocie. Lombardy, pułapki kredytowe...
„Niech mnie pani nie pyta o miasta
tętno? Co ja wiem? Człowiek wrasta w obojętność (...)” „Ja problemy głównie wożę, kto
by nie był. Nie pytam, czy coś w domu zaszło, czy przez kredyt.” „Więcej nie powiem –
taksówkarskie RODO. Ale wiem pani, różnie jest u ludzi z głową.” ...by podzielić
się refleksją, że widział protesty młodych, którzy „głośno
i na temat szli”, i że nie przyłączył się do nich, bo
trafił mu się kurs.
2. „Jedziesz” -
zaczyna się „przyczajeniem”, by potem wypluć świetny refren.
Refleksja o kieracie, w której nietaksiarze też mogą spokojnie się
odnaleźć. „Jedziesz, jedziesz, jedziesz...
24/7 mordo, przez ten ciąg czwartków, niedziel i wtorków, co się
tam napatoczy bierz na korpus. Po co to wiedzieć?”
3. Żartobliwy
i lekki - jest „Kocyk”. Z „Co jest źródłem stylu,
gdzie jest krynica mocy? Kocyk, ryju. Trzeba mieć kocyk.”
To, jak jest utkany z szaleństw językowych ten dowcipny tekst,
powinno się pokazywać młodzieży, by zakochała się w języku
polskim. Jeśli straciła takie uczucie przy przeciążonej podstawie
programowej.
4. „Biegnij”
- taki żywy, idealny pod harce na parkiecie. O ucieczce od
niechcianych klientów, gdy czuje się, że to będzie kurs do Rygi.
5. Spowolniony
trochę - „Godzina wilka” o nocnych kursach z niemowami,
niechętnymi do interakcji.
6. „Kimaj”
- o żalu do ludzi, że tak nisko oceniają taksiarza. Że jest
„złotówą”, „parą oczu w lusterku”. Celne.
7. „Kiedyś
to było” - pełny smutnych konstatacji o upadku ludzkości. I pełny zmyślnych fraz, niby żarcików. „Zimy były lepsze, że
jak mróz był, to mróz był.”; „No, to się idzie zarżnąć
przy tych cenach. Kiedyś to było. Teraz to nie ma.” "Czas upływał
bardziej na figlach, papieros był smaczny, wódka zimna i pożywna.” O! Cytat ze Świetlickiego!
8. „Kolęda”
- o tym, że taksówkarz widzi różne rzeczy, o których może lepiej
nie wiedzieć, tu: zaskakujący splot kursu pod ten sam adres.
9. Nie
napisałbym tej recenzji, gdyby nie przeżyty katharsis przy piosence
„10 pytań”. Muzyka dociska, a potem ten tekst o Ukraińcu, który
jeździ jako taksówkarz po Szczecinie i opowiada historię, o tym
jak po „symbolicznych 100 gramach” podjęli z bratem decyzję,
kto pojedzie walczyć. Trzeba tego posłuchać. Tych świstów,
dudnień i tej puenty.
10. „Pan
Darek” - jak wyjęty z filmu „Fanatyk wędkarstwa” z Netflixa
(gdzie wybitną rolę fanatyka wędkowania grał Piotr Cyrwus) o tym,
że gburowaty przypadkowy kierowca taksówki, nagle okazuje się
mistrzem słów, gdy go spytasz o to, co lubi, gdy go docenisz.
Zapytany o ryby, staje się mówcą, piewcą, wykładowcą.
Zakończę recenzję rapowym flow: 11. „Żeby
nie skłamać” porównuje kierowcę taxi do spowiednika. Jakaś
transcendencja, jakaś wspólnota dusz. "Co by
tu powiedzieć, żeby nie skłamać?" Cud liryka! Łapcie ten kurs!
Tau to raper z misją.
Sam uważa, że "W rapie flexem jest zło, wstydem zaufanie
Bogu", a także iż "Ludzie wolą wielką ciemność niż
promienie światła", ale daje słowa wiary, nadziei i
życia. Pod prąd. Z przekonaniem, z posłannictwem. Wśród rapowych
gaduł wyróżnia go nie tylko świetny tembr głosu i szybkość,
ale chęć dawania świadectwa.
Wiele utworów wpada w
ucho od pierwszego słuchania, bo i bity niezłe i zacna żonglerka
słowem: w "AI", że sztuczna inteligencja nie dorówna
człowiekowi, bo nie ma serca; w "Nie znamy się" (z
raperem Łoną) o tym, że oceniamy się błędnie po wyglądzie.
Najlepsza jest "Grawitacja" (w udanym teledysku w roli
Jokera - Michał Koterski), ma i dowcip, i mądry przekaz o naszej
marności. Jest tu sporo zawadiackiej pewności siebie, że pokora jest
lepsza niż pycha; że pomimo zła, trzeba być zdrowym, bo
"wystarczy, że świat jest chory". Tau śmiało
prezentuje się w kontrze do typowego rapera: "Nie imponują
mi hajsy, nie imponuje mi sława. / Podoba mi się, gdy walczysz,
żeby podnosić się z bagna." Szacunek i za to, i za
hip-hopowe rzemiosło na najwyższym poziomie. Posłuchajcie na
przykład: jak w refrenie "Ciszy" słowa pięknie płyną:
"To życie płynie szybkim tempem / Kłócili się i bili,
ale znikli we mgle". Albo na rymy: "Mamy fana Pana -
wiem to na pewno. / Nienawidzę zła, kocham rap, kto jest ze mną?!"
Tak mi się spodobała ta gęsta nawijka, że polecając płytę,
polecę jak raper: „Posłuchaj Tau, będzie raźniej - dość
już strat / otuchę dla serducha, znajdziesz brat!”
Tradycyjnie,
kilkanaście razy już to przerabiałem, czytając "Wietrzną pamiątkę" zacząłem "myśleć Jaroszem", zestawiać obrazy przyrody z jakąś
natrętną myślą. Odmieniać śmierć, miłość.
Przypominam
sobie jego wiersze: "Piękna!
Nie opuszczaj jej! Nie opuszczaj jej!"- wołał pijak w
wierszu z tomu „Kardonia i Faber”. I znów łowię jakieś strzępy
zdań od przechodniów. Wiersze jak liście na głowie. Wiersze jak
rzepy, gdy łazisz po lasach, bezdrożach. Podobno Łukasz ma
materiał na kolejnych siedem książek.
„Wietrzna pamiątka” sugeruje
refleksje o przemijaniu. Jakaś mantra, przyśpiewka o marności?
Książka zaczyna się tak: „Schylam
się, podnoszę piłkę / lekarską i rzucam za siebie /najdalej jak
potrafię. Najmocniej, / jakbym rzucał całą swą niechęcią do
świata.” Czy to więc próby zawalczenia o spokój ducha?
W kunszcie poetyckim Jarosz staje na
wysokości zadania. Tworzy migotliwe obrazy. Zestawia często dwie
sytuacje, dwa opisy. Jakby istniał świat i antyświat. Zatrzymuje
go jakiś detal, jest precyzyjny: np. w brzuch siatkarki wtula się
ciemność; wstawanie o świcie, wilgotny tropik namiotu; sąsiad po wylewie krąży przy boisku i ugniata za plecami gumową
piłkę...
Nie ma tu popisu
erudycji, nie ma polityki, nie ma zaangażowania. Wiersze są pisane
w podobny charakterystyczny sposób. Można to uznać za wadę.
Nieprzekonani będą marudzić, że to już wszystko było, że to powtórka powtórki.
Ich
nie przekona umiejętność wydobycia z opisanej sytuacji
jakiegoś surrealnego szczegółu. Gdy pisze o śmierci „pojawia się
jak szybki samochód we wstecznym lusterku”, gdy opisuje
samotność - „nie wie, co zrobić ze swoimi tragicznymi,
samotnymi rękami”. No i trudno - na zdrowie!
Te wiersze to migoty, przebłyski.
Jakbyśmy w jednej sytuacji, widzieli świat w pigułce. Dla mnie to jest poezja – kondensat, blik świadomości.
Takie wiersze chcę czytać. Takie jak „Noc” (strona 21), w
którym nie dzieje się nic wielkiego. Kobieta maluje się, choć nie
zamierza wychodzić. Dalej jest krótki opis przyrody z księżycem
(akurat się trafia metafora dopełniaczowa - „klatka piersiowa
lasu”). Czekanie, aż wszyscy się oddalą i zasną, by móc się
rozpłakać. I puenta: „Na jej głowie śmieszny toczek z
lisa.”. Dekor głowy martwym zwierzęciem. Marność i
niedorzeczność naszych wyborów. Widzę to jak z obrazów Boscha.
Ten absurd i groteska naszych pragnień. Teatr rytuałów, pozorów,
nieszczęść.
Albo wiersz „Didaskalia” - z typową u Jarosza metaforą „mięsną”: „Samolot rozpłatał niebo”, ze
zwykłym opisem dziecięcej zabawy w ciuciubabkę, który kończy
olśnienie: „też dotknąłem Boga, ale go nie rozpoznałem.”
Ech, znajdziemy tu niejedno takie
odkrycie: „żołnierz wytrzepuje z trąbki pozostałości po
hymnie”, „moja była dziewczyna nie może odmachnąć, bo
nieruchomo pozuje do portretu”, „Mylę cel z drogą, niewinność
z naiwnością”. Jest
przewrotność słów, znaczeń. Urzekł
mnie paradoks haiku w wierszu „Diament”, historia wuefisty w
wierszu „Obecność”.
Jarosz wyjątkowo często pisze o Bogu; są
tu pretensje, metafizyczne drżenia. „Rozbroiłem w sobie Boga, podniosłem Go i przeniosłem w bezpieczne
miejsce.” Znajdując takie frazy, nie mam pytań, proszę o kolejnych siedem tomów.
Przeczytaj też inne recenzje książek Łukasza Jarosza:
Amarok to polski zespół grający rock
progresywny. "Hope" to piękny,
uduchowiony album, trzeci z trylogii (wcześniej "Hunt"
i "Hero"). Jego rozbudowane utwory, przez swój nastrój -
idealnie sprawdzają się wieczorem, wymagają skupienia, ale sowicie
wynagradzają poświęcony im czas. Słyszę talent kompozytorski i wirtuozerię gitarzysty - Michała Wojtasa, podziwiam teksty Marty Wojtas.
Już pierwszy utwór "Hope Is"
jest niezwykły - działa
jak antydepresant. To wspaniałe
przestrzenne dźwięki, nawołujące do przebudzenia. Nie
słuchajcie ich, jeśli dobrze wam we własnej skorupie zrzędy i
frustrata. Oto wśród agresywnych riffów słyszymy głosy mentorów.
Jeden z nich - kobiecy, ogłasza prawdę o nadziei jak komunikat o
zniszczeniu statku-matki w którymś z filmów sagi "Obcy" (ten patent był już na płycie "Hero"). "If in the
darkest hour / I could still imagine there's a light / I could
re-charge with its power" ("Jeśli w najciemniejszej
godzinie / Wciąż mogę sobie wyobrazić, że jest światło / Mogę
się naładować jego mocą").
"Stay Human" ma przesłanie,
by pozostać ludzkim, niedoskonałym. Wśród niepokojących dźwięków
instrumentów klawiszowych, słyszymy apel, by w erze fałszu być
prawdziwym.
Bardzo lubię utwór nr 3 - "Insomnia", o skuleniu się w strachu i braku
wiary we własne siły. Ta wyliczanka obaw kojarzy mi się z
jedną z moich ulubionych płyt z lat 80-tych "Soul Mining"
zespołu The The (np. piosenka "The Giant": "I'm
scared of God and scared of hell / And I'm caving in upon myself"
("Boję się Boga i boję się piekła / I zapadam się w
siebie") albo "Soul Mining": "Someone captured
your heart - just like a thief in the night / & squeezed all
juice out - until it ran dry" ("Ktoś porwał twe serce -
jak złodziej nocą / i wycisnął wszystkie soki - aż pozostało
suche na wiór").
"Insomnia" wspaniale się
rozwija (podobieństwo do Pink Floyd, Archive), ma kojący, przejmujący
refren, ("In whispers and in prayers / I hope to have no fear"
- "W szeptach i modlitwach / mam nadzieję, że nie będę się
bał"), który nagle narasta i wierci dziurę w głowie.
"Trial" ma klimat koncertów chińskich Jeana-Michaela Jarre'a. To
fantastyczny motywator:
"Value the way / Enjoy the trail" ("Doceniaj drogę /
Ciesz się szlakiem"). To taki klasyczny utwór progresywny,
przetwarzający temat, przechodzący z łagodności w agresywną codę
z szaleństwem gitarowych riffów (w stylu Porcupine Tree) i
perkusji.
"Welcome" - troszkę inny w
nastroju, jest zachętą do odwagi.
Zaś utwór "Queen" zaśpiewany jakbyśmy
człapali przez pustynię, traktuje o
uzależnieniu od cyfrowego świata i o pragnieniu wyzwolenia.
Podoba mi się dynamiczny,
instrumentalny "Perfect Run", który ma znów jakiś
Jarre'owe inspiracje.
"Don't Surrender", w którym
pobrzmiewa mi solowy Steven Wilson albo Blackfield ("Jupiter z płyty
"IV") i łagodne, może odrobinę zbyt monotonne - "Simple
Pleasures" zmierzają do zaskakującego zakończenia. O ile
wcześniejsze utwory były śpiewane po angielsku, "Dolina"
zaskakuje poetyckim tekstem o tęsknocie za czymś, co było
rajem, cudem i idyllą, a może za czymś, co się przyśniło, co
powraca tak często, aż stało się pewne.
Gdy miałem dwadzieścia parę lat –
szukałem i znalazłem. Znalazłem Świetlickiego. Był odklejony od
szarej rzeczywistości, schowany gdzieś w kołnierz, za papierosem i
za okularami. Jego mroczne frazy dawały miły chłód, jakiś bunt,
własny nieporządek. I postanowiłem zostać poetą. Zapewne i
inni poeci mieli w tym swój jakiś udział, ale muzyka rockowa z tekstem,
wywalała w jakąś inną przestrzeń. Kasety „Ogród
Koncentracyjny” i „Cacy Cacy Fleischmaschine”, a potem kolejne.
I mogę sobie teraz –
pięćdziesięcioletni - rzadko
słuchać Świetlików, ale one grają sobie same w mojej
głowie – np. fraza ze zbliżającymi się cmentarzem i
supermarketem („Opluty 05”), fraza z grzybem-robakiem, albo że
„szalenie delikatny jestem na kacu” („Delikatnienie”).
No i ten najpiękniejszy utwór „Franek Chrzonszcz” z marzeniem,
by wyjechać, aż paszport zanieczyści się tysiącami palców,
gdzie „Ludzie niczego nie chcą ode mnie. I Nikt nic.” I bywa, że sobie szyderczo zazłowieszczę
„Henryk Kwiatek!”, bo świat nas zje, a wiara nas nie
uratuje...
Mam takie przemyślenie, że „Mistrz”
ustawił nie tylko mnie, ale wielu poetom, taki profil, taki awatar –
cynicznego, ironicznego idealisty, pesymistycznie wpatrzonego w
przyszłość. Osobnego, niedostępnego (legenda, że
książki dawane Świetlickiemu przez młodych poetów, autor
zostawia gdzieś w nocnych barach), wkurzonego (wulgaryzmy).
Muszę być taki – wtedy wygram. Mam
się dystansować od jakiejkolwiek wspólnoty, przyjaźni. Ma mnie
mierzić słońce. Żadnych nadziei, chłodny dystans, rezerwa,
beznamiętność, piwnica, samotność, neuro. Kolejka, buch,
kolejka, neuro.
Iluż odgrywa ten wyreżyserowany
spektakl, „jestem w nastroju nieprzysiadalnym”, „mam
już jeden nóż w plecach, i nie ma w nim miejsca na następne”?
Tylko, że teraz sześćdziesięcioletni
poeta, piszący swoje kolejne wiersze, które gloryfikują stan
introwersji, przestał wydawać mi się atrakcyjny.
O ile kiedyś za młodu zapadanie się
w sobie, wydawało mi się takie fajne, buńczuczne, męskie, to
teraz pławienie się w posępności, wydaje mi się takie proste i
haniebnie straceńcze.
I wybierając z „Sierotki” wiersze
„antyludzkie”, z jednej strony cmokam, że takie fajne, a z
drugiej strony jestem zły. Bo jego wiersze mają swoją siłę
rażenia. Ergo: odbiorcy poezji Świetlickiego są „antyludzcy”
przez niego. Poczytajcie poezję współczesną, tam akolici
Świetlickiego nasączają pesymizmem swój poetycki język.
W ogóle tak strasznie mnie olśniło,
że cały ten tom, jest napisany w kontrze do przykazania miłości. „Kochaj bliźniego swego” zastąpiło: „Unikaj bliźniego swego”.
I gdy słyszę „Nie lubię ludzi”,
gdy przegrywam jako potencjalne towarzystwo - z roślinnością
ruderalną i ruinami wielkiego przemysłu Tomaszowa, to wiem, że
przegrałem ze Świetlickim. Przegrałem, bo jego „antyludzka
religia” ma dużą siłę. I nie nawrócę. Misjonarz z kawą jest bezradny, wobec pokusy wielkiej izolacji, hermetycznego kasku z obietnicą wielkiego kosmosu samotności.
Weźmy „Sierotkę”. Pierwszy
wiersz: autora śmieszą ludzie, którzy się nim zajmują. Zatem wyśmiany,
czytam dalej, a dalej jeszcze celniej, jeszcze dosadniej: „Nie
byj ze mną” („Jimi Czeczen”) - nikt jeszcze tak czarująco
nie zniechęcał do siebie. Nikt tak dokładnie nie odgradzał się:
„Nie machać żadną flagą, jakiejkolwiek barwy, to trudne lecz
możliwe. Pozacierać ślady i wybudować arkę. Świat odesłać w
arce.” To jest fascynujące jak zło.
Zachwycam się i przerażam tą frazą.
Nikt tak nie straszył bliźnim, nie
straszył Bogiem: „to na pewno nie Jezus. On już nasycony, w
lepszej parafii siedzi. (…) Nie otwieraj nikomu (…) namolny świat
tutaj dzwoni, chce koniecznie coś ci zatrutego powiedzieć, chce
czegoś zabronić (...)”. Świat ma być tłem, niech będą
tylko pory roku, łagodnie przechodzące jedna w drugą.
Tak! Piękny jest wiersz „Ludzina”.
Przeszedł mnie dreszcz. Ludzie straszni jak orkowie z książek
Tolkiena. „To są gęby na nogach. To narzędzia płciowe
schowane w domach. Z religią wakacji i chorągwiami z symbolami
(...)” Ten wiersz jest tak mocny, że zrobiłem minę Morrisona
śpiewającego „The End” i postanowiłem, że muszę go jakoś
przerobić, odwrócić, pokonać.
Wyobrażam sobie poranek poety, podniesienie powiek i mocne postanowienie samotności. Wyobrażam sobie poranne golenie, w
którym zza pleców wyłania się złe, chichrzące się złe,
mówiące: „oby w bezludzie, oby w bezludzie”...
Są w tym tomie dokuczki osobiste –
dostaje się prezydentowi, lewicującym poetom i prawicującym poetom. Jest heheszka z pobitego poety robiącego sobie słitfocie – „w
rankingu tematyki wierszy przemoc jest na pierwszym, na drugim
klimat, na trzecim wyklęci”.
Ale często dostaje się ogółowi,
wielkiej ludzkiej mazi, która ma tylko jedną płeć, która nazywa
się pretensja.
Pojawia się w tomiku „kochanie”,
ale akurat jako „kochnie” (w zmyślnym, fajnym „Wierszu
miłosnym”, w którym z laptopa zniknęła litera a), ale dużo
większy ciężar ma wiersz o unikaniu ludzi. Możliwe, że „Wiersz
sportowy” pozwala skuteczniej zaciskać pięści, zaciskać wargi,
celniej patrzeć w horyzont. Ludzie to zło, a spokój zaznasz, gdy
własny świat odgrodzisz okopem.
Czy w tytułowym wierszu zamykającym książkę - pięknym i wzruszającym - jest trochę żalu, że wybrał jak wybrał? Ale nawet jeśli śpiewało się „teraz chcę być twoim psem”, "sieroctwo z wyboru" jest jakoś trudne do odszczekania.
Do recenzji dokładam wiersz z bitem:
Miedź i cymbał
Tyle ksiąg, tyle refrenów i zwrot, i tylko czerń, żadnego prześwitu. Tyle okien, tyle widoków i tylko gul, żadnego zachwytu.
I tylko jeden ton, rozczar i inba, i tylko miedź, miedź i cymbał.
Uniósł w górę palec, powiedział spod paleca: "Ja ludzi już spotkałem i wcale nie polecam”.
I w czarnych okularach straszy żelaznym chrzęstem, i błyska nad horyzontem tym swoim „Z ł y jestem, więc jestem”
Ze swojej własnej zapadni, ze swojej własnej matni, zły na kolejne takie lato, którego miało nie być.
Dla Coca-Coli i kadry nie powstrzymuje pogardy, policji, straży i kazań, dla wędlin i musztardy.
PABLOPAVO I LUDZIKI "LAKUNA", KARROT KOMMANDO, 2024
"Cała nasza egzystencja, to temat dla Pablopavo" - taki napis na korpościance. Docenienie autora za zmysł obserwacji, wyciągania esencji.
Tajemnicze słowo "Lakuna" (tajemnicze słowa w tytule płyty, to już reguła) oznacza to, co zginęło. O jakim zniku śpiewa Pablopavo?
W genialnie przebojowej piosence "Przetańczone serca" - o zniku uczucia, które jeszcze wieczorem było, ale już zeżarła go, jakaś tęsknota za czymś większym, niemożliwym. Cóż - bywa - było zbudowane z "dwóch słów przy barze"... a choć udało się trafić "alkoholem w strach", to trafiony otrzepał się z kurzu i wstał jeszcze silniejszy.
Świetny jest ten opis przebudzenia: "Rano jakaś kawa / I z lodówki coś / Idą słowa krzywo / Jakby ciął je ktoś / Rytmu tu brakuje / I szemranych gwiazd", rozczarowania, które trzeba dźwigać, a zapomnienie przynoszą tylko dobre refreny.
Fajny jest "amatorski", VHS-owy teledysk, z tańczącym Pablopavo, zatracającym się w solowym, introwertycznym szalonym pląsie, czasem tylko zmieniającym się w misia pandę.
Cudny jest kawałek, zaczynający się od "Prowadzimy życie, cholera wie dokąd". Jest tam fraza: "Leżymy obok siebie jak pokot / zasypiamy znudzeni / budzimy się senni". Rzewna konstatacja o zagubieniu sensu - lapidarnie celna, bo "robi ją" jedno słowo - "pokot" - "zwierzyna łowna ubita na polowaniu, ułożona szeregiem wedle hierarchii łowieckiej"... Fajnie, że płynnie przechodzi we wzniosłe jak hymn - "We rise", smutno-pewne siebie.
W "Aperolu" - znika to, co ledwe było, utkane z jakieś woalki. "Aperol" to historia z obserwacji ludzi w barze, marzących, patrzących na siebie albo w dal. Cała z domysłów. Piękna syrenia piosenka, zbudowana z paru kadrów np. z kręcącego się wentylatora "nad pocałunkiem", poetycka.
Nie wiem dlaczego przy odsłuchu wyświetla mi się akcja upaprania warszawskiej Syrenki farbą przez fanatyczne ekoterrorystki. Wizualizuję sobie to mocniej - czuję, że dziewuchy z "Ostatniego pokolenia" krzyczą: świat nie chce takich piosenek, Pablopavo! My, tu w mediach społecznościowych, robimy inne rzeczy, śpiewamy o melanżach, o błyskawicach, hajsach. I viralowo rozbryzgują ohydę.
Dorzućmy do opisu: ulotność, niemożliwość, Lesław śpiewający o swetrach (radio utworu na Spotify zapewne wyświetla zespół Komety, polecam!).
Bardzo przyjemnie buja "Mi miłość". Jest w niej wszystko, za co lubi się autora. Jest opowieść, a niski tembr bierze w nawias, w cudzysłów, ubiera w metaforę.
Hip-hopowo brzmiący, agresywny, trochę brutalny - "Taksiarz" - to znów opowiastka, znika człowiek(ijeszcze ktoś, o kim dowiemy się z puenty), obcy, ale bliski. To opis wypadku i chaotyczna gonitwa myśli i skojarzeń, przejmująca, dosadna.
Piosenki "Jesteśmy bombą" i "Maski" trochę odstają od "typowego Pablo". W pierwszej, takiej w stylu Stonesów, chyba miało być tak bezczelnie, zuchwale, ale za bardzo mi to przypomina ostatnie dokonania T.Love (mocno średnie)... "Maski" to takie "12 groszy" Kazika - opis szaleństwa covidowego, zniku barier i norm, odjechany w obsceniczność i całkowicie po bandzie, niemniej fajny w swym szaleństwie.
Jeszcze jest kowbojski "Gdzie jest mój dom", w którym podmiot liryczny odjeżdża w bliżej nieokreśloną przestrzeń, znika z życia, z powodu "jednego błędu".
W „Krawężnikach” jest autokreacja: „mam 45 lat, chodzę po krawężnikach”, a bardzo „klymatyczny” jak z filmu - „Złamane serce ostre jak szkło” składa się tylko z jednego zdania. "Kir i Krepa” jest instrumentalny - jakby „słowa się skończyły(...), się były rozpadły i zbierać ich nijak”.
Nanga "Sport, wojna i miłość", Mystic Production, 2023
Głos wokalistki - Magdy Dubrowskiej jest oryginalny i niepodrabialny - chrypka i charyzma! Muzycznie 10/10 - nie jest to dziwne - skoro to muzycy z Lao Che - Maciej Dzierżanowski, Karol Gola i Filip Różański. Brzmienie perkusji, cudne! „Sport, wojna i miłość” to drugi album studyjny - moje odkrycie!
A teksty są świetne, pełne językowego wariactwa. I czułość, czułość! Ta czułość dwóch piosenek "Jesień w Pekinie" i "Wyjeżdżamy", kazała mi napisać o tej płycie. Bo dawno się nie rozkleiłem, tak jak przy nich.
Najpierw jednak o przebojowym "Alercie". Piosenka "Alert" to mistrzostwo świata. I tańczyć do tego się da, zanurzać się w ten surreal z satysfakcją! Świetny klimat, fajny rysunkowy teledysk w klimacie "Oto Szadoki" :) Genialny tekst! Rytmiczny, dowcipny. Ziszczająca się katastrofa klimatyczna zamiast upragnionego SMS-a od partnera i wielka potęga wyobraźni: "Zalało już pół miasta / pod wodą płyną auta / Wszędzie korozja / Wyją syreny / W wodorostach wiją się ławice / Plastikowych słomek / Nad dachami policyjnych komend" . Niezwykłe zbitki znaczeń, brzmień - i do tego rewelacyjny bit: "Sumy z wąsami / Prosto od barbera / suną nocami na zimnej fali nieba" albo "Czekam na sygnał od ciebie / choć jeden SMS, a dostaję same / alerty RCB". Klasyka!
Teraz o "Wyjeżdżamy", o kilogramach smutku. Wizualizuję sobie uchodźców z normalności, którzy złapali co się da w walizkę i są skazani na czyjąś łaskę lub niełaskę. Przewierca mnie to "Znowu wyjeżdżamy, znowu z walizkami / Między peronami, niepozapinani", i dalej: "Sztuczne palmy i brudne dworce, wyjeżdżamy / Z walizkami, gramofonami, wyjeżdżamy / Ciepła cola i zimne noce, wyjeżdżamy/ Z problemami, powerbankami, wyjeżdżamy". Wizyjne, przejmujące. Czuję empatię do wszystkich zostawionych, wystawionych.
Zachwycam się również utworem "Jesień w Pekinie".
Pełny bólu po utracie bliskiej osoby, zanurzony w fantasmagorii, pełny literackich kontekstów (nieznany mi bliżej Vian - stąd absurdalne budowanie kolei na pustyni, czy rosyjski poeta Jesienin), ciekawych fraz jak z dziecięcej wyobraźni: "z pianina spadły liście/ zaczyna się jak w tym śnie"; "może mieszkasz w Pekinie i akurat jest jesień / może jedziesz po pustyni koleją / albo siedzisz w tym swoim lesie / w tych swoich kniejach". Do wielokrotnych odtworzeń!
Odlotowy jest "Pomelo" - od razu wpadający w ucho. Z super partią fletu (jakby Ciechowski z pasją podgrywał). Taka żonglerka słowem, fajne skojarzenia, brzmienia, a wszystko fajnie buja!
"Cyberelfy" - odpowiedź na "Automaty" zespołu Klan (kultowego dla mnie zespołu niedawno zmarłego Marka Ałaszewskiego). Pięknie oddano tu mroczny świat człowieka, który od realu woli bezpieczny świat postów i lajków ("jak mi dobrze w tej chmurze, chcę tu być jak najdłużej, wreszcie jestem wiralem, jak wspaniale!")
W luzackiej "Piosence o miłych rzeczach" jest niezły zestaw ulubionych gadżetów, są też cytaty z Maanamu, Paktofoniki, wymieniona jest Grażyna Łobaszewska (ta pani ma podobny kawał głosu!). Fajnie brzmi fraza: "I jak nośniki fizyczne / rośliny w doniczce i stare komedie romantyczne" i trudno się nie uśmiechnąć przy "popijaniu lentilków kofolą" albo "I jak kłócimy się klopsztanga czy trzepak".
Sporo jest melancholii. W "Kiedy była niedziela" - tęskni się za niewinną kradziochą wiśni z sadów i plucie pestkami. A w "Scottie Pippen" w odjechany sposób autorka wyznaje miłość do koszykarza Chicago Bulls. Zgrabne to, rytmiczne, ujmujące beztroską. Zdaje się, że popełniłem podobną muzyczną tęsknotkę - u mnie "Piątek - wiadomo, to było granie. Pippen i Kukoć byli w moim składzie."
Słabsze są: "Benzyna i masło" - troszkę chyba za bardzo zwariowana i "Krokodyl" - odrobinę zbyt mroczny odlot.
Niemniej płyta zachwyca, wciąż ją zapętlam i podziwiam - chrypkę, czułość i swobodę pisania tekstów! Wielki szacun, chcę więcej!
Krzysztof Kleszcz (ur. 1974) – poeta i autor projektu "Wiersze z bitem" (dostępnego na YouTube). Nagrodzony w konkursie „Poemat Czterech Kultur” (2017), wyróżniony w konkursie „Złoty Środek Poezji” na debiut poetycki (2009). Autor książek poetyckich: "Ę" (2008), "Przecieki z góry"(2012) i "Pański płaszcz" (2016), wydanych przez Wydawnictwo Kwadratura w Łodzi. Mieszka pod Tomaszowem Maz.
Przez ponad 3 lata był to blog Krzysztofa Kleszcza i Piotra Gajdy. 1 lutego 2012 r. Piotr Gajda zrezygnował z jego współprowadzenia i przeprowadził się do "Hostelu".
.jpg)
.jpg)
