Arahia

Autor: Piotr Gajda

Lou Reed, "Berlin: Live At St. Ann’s Warehouse”, 2008

W Berlinie (wówczas jeszcze podzielonym, Zachodnim) byłem w 1989 roku w celach handlowych (ściślej – bazarowych ). Na swoje usprawiedliwienie mogę powiedzieć, że nie byłem wtedy ubrany w „marmurki” (dekatyzowany jeans) i prawdopodobnie żaden Niemiec nie usłyszał z moich ust słowa "kurwa" – jakże już podówczas „popularnego” na berlińskich ulicach. Płytę Lou Reeda zatytułowaną po prostu „Berlin” poznałem kilka lat później – zawierała muzykę niezwykle dramatyczną, niemal rock operę. Zawarta na niej muzyka oddawała zupełnie odmienny klimat miasta, które i ja mogłem odrobinę poznać, ale niestety od zupełnie innej strony – sklepów RTV z badziewną elektroniką, spożywczaków z tanim winem w kartonach i „sikami w puszce”, które imitowały piwo. Kilka lat temu Lou Reed zdecydował się na jej ponowne, tym razem koncertowe wykonanie i zarejestrowanie (po 33 latach od jej prawdziwego debiutu). Najpierw zaprezentował cały materiał z płyty w 2006 roku w St. Ann’s Warehouse na Brooklynie, a dwa lata później – w Sali Kongresowej w Warszawie. Na koncertach tym razem, co prawda zabrakło Jacka Bruce’a, Steve’a Winwooda i Ansleya Dunbara – muzyków, którzy wspomagali Lou Reeda w studio w 1973 roku, ale nie wchodzi się przecież dwa razy do tej samej rzeki. „Berlin: Live At St. Ann’s Warehouse” to już zupełnie „inne wody” – o ile „tamten Berlin” był wartkim strumieniem, „ten” jest „spokojnym stawem” w zadbanym parku. Ponad trzydzieści lat życiowego doświadczenia robi swoje – złość zamienia się w gorycz, a bunt w świadomość własnego miejsca w szyku. „Nowy Berlin” otwiera „Intro” z wykorzystaniem przez chór dziecięcy refrenu z „Sad Song” – jest dostojnie i przygnębiająco (to wprost idealne wprowadzenie w klaustroboficzny klimat podzielonego murem miasta, wypełnionego samotnością, utraconą miłością, seksem i narkotykami). Lepiej to wszystko brzmi niż na orginale sprzed lat – „Lady Day”, „Men Of Good Fortune”, „Caroline Says, Pt. I” – głos Reeda jest bardziej liryczny, muzyka odrobinę bardziej jazzująca, brzmienie „zmiękczone” dźwiękami altówek i wiolonczeli. O wiele ciekawsze są partie gitary i perkusji, niemal wszystkie utwory są nieco inaczej zaaranżowane ( na przykład takie „Oh Jim” trwa teraz o trzy minuty dłużej ). Mamy tu jeszcze przepiękne „Caroline Says, Pt. II”, „waitsowskie” „The Kids”, przejmujące The Bed” i wspomniane już wcześniej, podniosłe „Sad Song”. Są bisy – „Rock Minuet” z „Ecstazy” i „Sweet Jane” z „Loaded” Velvetów, a zwłaszcza „Candy Says” z „VU” z udziałem Antony’ego (tego od Johnsonsów). Niewiele zapamiętałem z mojego pobytu w Berlinie przed dwudziestu laty – okolice dworca Zoo, zniszczony podczas II wojny Kościół Cesarza Wilhelma…Ech, jaka piękna jest starość Lou Reeda, którego muzyka z roku na rok smakuje coraz lepiej – jak wino po 1000 euro za butelkę.

Czasem wariuję

Autor: Krzysztof Kleszcz

Scars on Broadway - "Scars on Broadway", 2008

Daron Malakian i John Dolmayan - amerykańscy Ormianie w Kalifornii chyba nie potrafią pisać wesołych piosenek. Mając w sercu ranę, jaką są sprawy ich narodu (Rzeź Ormian w latach 1915-1917; z rąk Turków zginęło wtedy 1,5 mln ludzi) - buntują się przeciw wszelkim wojnom, niesprawiedliwości. Mówią: zrzucanie bomb powinno być czymś tak absurdalnym, jak to, żeby Afroamerykanin musiał siadać na tylnych siedzeniach w autobusie. Zdobyli serca fanów rocka (w tym i moje) w 2001 roku - jako System of a Down. Dobrze pamiętam - pierwsze odtworzenie płyty "Toxicity" w sklepie muzycznym - hałas, słyszalny także na sąsiednim stoisku wprowadził mnie w zakłopotanie. Grali inaczej, z pasją. Przebojowe melodie, zwariowany śpiew - a wszystko podszyte pewnym rodzajem smutku. Nagrali płyty, który przeszły do historii muzyki - oprócz wspomnianej "Toxicity" - jeszcze "Mezmerize" i "Hypnotize" - po czym zespół zawiesił działalność. Solową płytę wydał w 2007 roku najpierw Serj Tankian. Krytycy są zgodni, że nie ma co rozpaczać. Mamy dwie dobre płyty zamiast jednej.

Jeśli jesteś fanem System of a Down - możesz być spokojny. Scarsi zapewnią ci dawkę melancholii jaką emanował np. ich ostatni przebój "Lonely Day", ale przede wszystkim będzie czadowo i bardzo melodyjnie.

Jeśli nie wiesz co to System of a Down, cóż: ostrzegam! Będzie bulwersująco, groźnie, niecenzuralnie (dużo słów na f). Już image zespołu nieco odstrasza. Otóż Malakian przestał używać żyletek, wygląda trochę jak gitarzysta ZZTop - dziwnie, jak wyalienowany ze społeczeństwa

Ciekawa jest geneza nazwy. Otóż w rodzinnym mieście wokalisty Glandale na latarniach ulicznych są (były? gdzieś znalazłem informacje, że już je usunięto) swastyki. W każdym razie Malakian ujrzał na tych latarniach blizny.

(wyszukane w sieci: zdjęcie latarni w Glandale:
http://hragvartanian.com/2008/02/09/glendales-odd-lamppost-swastikas/ )

W teledysku - "World Long Gone" z mimiką szaleńca zwiastuje koniec świata, w każdym razie gniew na świat rozwala trzewia. Śpiewa manifesty w imieniu przegranych, proste teksty, które mają swoją siłę, gdy się je wyśpiewa z wielką emocją: "Nie możemy uwierzyć, że świat wciąż się kręci, / nie możemy uwierzyć, że słońce, wciąż się świeci." (w najlepszym na płycie "Kill Each Other / Live Forever")

Miałem wrażenie, że płyta nie miała być polityczna (solowy Serj Tankian określa się już w tytule : "Elect the Dead"), refren pierwszego utworu wziąłem też jako deklarację : "nie bądź taki serio, bo powodujesz że mną trzęsie", ale w pozostałych tekstach jest zangażowanie. Może inaczej nie potrafią? Jest więc bunt, kontrowersyjne teksty ("Jeśli chcemy się pozabijać, jak będziemy żyć wiecznie? Jeśli chcemy żyć wiecznie, jak się mamy pozabijać?"), jest bluźnierczo, z echem odwołań do wspomnianych na początku wydarzeń z historii Armenii: "Lubię mieszać samobójstwo / Z Jezusem Chrystusem", jest desperacja ("Czy jest tu ktoś kto mnie słyszy? Jak tu umieram?"). Niczym u polskich zespołów reggae pojawia się Babilon - ale w zupełnie innym kontekście - nie jako symbol komunizmu, ale miasto w Iraku, gdzie mieszka rodzina wokalisty - wspomina on niebo nad miastem, gdy jako czternastolatek spał na dachu; niebo, które nigdy nie będzie już takie jak wtedy.

Brodacz śpiewający przy ogniu wśród zasłuchanych buntowników niczym jakiś renegat "Patrzę na niebo, które spadło / I mam swoje gwiazdy." - to niezły widok. I choć można wyśmiać kalifornijski bunt Scarsów, z budżetem na milion dolarów - to myślę, cytując piosenkę "Czasem wariuję", - że warto dać artystom licencję na szaleństwo. Jeśli masz w sobie negatywne emocje, może właśnie potrzebujesz takiej zwrotki, by się ich pozbyć?

Sometimes! I said sometimes!
I go crazy! Like I'm crazy!
It takes patience! Lots of patience!
Then it's over, f@#ing over!

Wirus

Autor: Piotr Gajda

W kwietniu 2008 roku rozpoczęliśmy wspólnie z Krzysztofem współpracę z Miejską Biblioteką Publiczną w Tomaszowie Maz. pod egidą „mŁodzi literackiej”, która niejako była kontynuacją działań warsztatowych organizowanych przez Koło Młodych przy łódzkim oddziale SPP.
Chcieliśmy wypróbować tę formułę także i u nas, a przy okazji „wysondować” lokalne środowisko pod kątem odkrycia w nim ewentualnego „poetyckiego potencjału”. Pierwsze spotkanie warsztatowe odbyło się 11 kwietnia i zgromadziło ponad 25 osób pragnących skorzystać z naszych porad. Warsztaty prowadziliśmy przez osiem miesięcy, przez cały czas z niezłą frekwencją kształtującą się na poziomie 10-15 osób, mierząc się z poetyckim banałem, metaforą dopełniaczową i krakowskimi rymami. Przy tej okazji mogliśmy spotykać się z fantastycznymi, młodymi ludźmi, a także z przedstawicielami pokolenia twórców „dojrzałych” – autorami fraszek oraz wierszy rymowanych traktujących o pięknie przyrody, albo ciężkim losie górnika. Byli to równie fantastyczni, zakręceni, lecz niereformowalni poetycko ludzie, którym za ich pasję tworzenia należy się nasz dozgonny szacunek. Jakie były nasze założenia? Znaleźć młodych autorów rokujących nadzieję i jakoś im pomóc, zachęcić do pisania, którego efektem końcowym byłyby publikacje i udział w konkursach poetyckich, wreszcie – „złapanie poetyckiego wirusa”. Mam głębokie przekonanie, że udało się nam zrealizować nasze cele a przy okazji mieliśmy dużo szczęścia trafiając na autentyczny talent. Tomasz Bąk, bo to jego mam na myśli, został przez nas od razu zauważony i doceniony. Oczywiście, poezji nie można nauczyć – bez „bożej iskry” nic z tego nie będzie. Dzisiaj Tomek pisze coraz lepiej i osiąga pierwsze sukcesy (nagrody w OKP i publikacje), które przede wszystkim zawdzięcza własnemu potencjałowi. Jeśli mogliśmy mu w tym jakoś pomóc, zrobiliśmy to…i jesteśmy z siebie dumni.

-----------------------------------------------------------------------------------------------

* Tomasz Bąk, ur. 1991. Nagradzany i wyróżniany w nielicznych konkursach literackich (TJW o Puchar Wina, "Pan Cogito po latach...", Literacki Laur Arbuza), gitarzysta i "ojciec-założyciel" rockowej formacji Les Coeurs. Uczy się, mieszka i być może nawet żyje w Tomaszowie Mazowieckim. (notka nadesłana przez autora)

Bezkres nocy

Autor: Piotr Gajda

Izabela Kawczyńska, „Luna i pies. Solarna soldateska”. Stowarzyszenie Literackie im. K.K. Baczyńskiego, Łódź 2008.

Izabela Kawczyńska to poetka konfesyjna, która uprawia poezję ciemną i gęstą jak krew oglądana przy księżycowym świetle. Jej debiutancki tomik zawiera wiersze, od których czuć czarną ziemią – zaiste to prawdziwie grobowy powiew. Poetka naznaczona własną kobiecością – „moja matka tak bardzo zawstydzona, / że mogę być kobietą, / a przecież w jakimś pradawnym czasie / wyrosłam z jej podniecenia…” („Matka”) pragnie uzasadniać własne istnienie, koniecznością wypełniania przestrzeni rozprzestrzeniającej się pomiędzy narodzinami i śmiercią – czasu, który nieubłaganie musi się prędzej czy później dokonać; („Pierwszego dnia przyjdzie śmierć”) i będzie miała twoje oczy / wchodź we mnie póki możesz, / po ciemku nie dojdziesz donikąd…”. Nie jest to łatwe i sprawia ból, ale trzeba przecież w jakiś sposób „przedostawać się przez (…) dzień, / bolesny jak opuchnięte dziąsła, / palce, / co wytykały mnie na spodniej stronie twarzy / albowiem rozkład zaczyna się od spodu.../ („Sprawy, o których nie chcemy rozmawiać”). Rozpoczyna się nieubłagana wędrówka wśród rozpasanej soldateski (przemijania i doświadczania?), która w końcu zmusza do kapitulacji; „ i tak to się właśnie zaczyna, / zmęczeni wstajemy o zmroku, / coraz więcej leżymy, / coraz bardziej poziomo, / coraz ciaśniej dziurką do klucza / wpuszczamy w siebie świat starannie selekcjonowany…” („Muszę ci uwierzyć”). W dodatku, rozpoczynaną każdego dnia od początku podróż, Kawczyńska odbywa samotnie, bo chociaż retorycznie pyta; „co masz mi do powiedzenia / zatrzaśnięty w chitynowym płaszczu / równo skrojonych garniturów, / dzwonisz do moich drzwi i mówisz: / jestem,/ i przez chwilę naprawdę jesteś, / robaku…”, to marność, chwiejność egzystencji podmiotu lirycznego jej wierszy sprawia, że nie może on „współgrać” z drugim człowiekiem i jest „tylko” obcym pasażerem podczas ich wspólnej drogi; „…a ja, / żebro Adama, / jestem tylko obok” („Divina”). Gdzieś „po drodze” musi znaleźć się miejsce takie, jakim mogli go oczekiwać podróżni (o czym znów zaświadcza podmiot liryczny jednego z wierszy) – „ …w podrzędnym motelu, / czułem ulgę i zapach gnicia, / nie myśleliśmy o tym wtedy / zbyt nago porozkładani pomiędzy leżakami / obrączkowanych kobiet i przystojnych mężczyzn, / omszali w sypkim łonie piasku, / rozwierceni przez słońce i ślepi, / woda wchodziła w nas bez końca” („Mówią”) – jakby było ono swoistym przystankiem (czasu?). Poetka wierzy w spełnienie się proroctw (cały sens zawiera się w tym, że nasza podróż odbywa się tylko w jedną stronę) i rusza dalej – „nigdy nie mieszkałam w słowach, / słowa nigdy nie były moim domem…” – nie chce budować z nich daremnych zaklęć, bo jej domem od „zawsze było ciało” („Gekkonidae. Dom”). Czy trzeba dodawać, że przez cały czas – także i w trakcie pisania tych wierszy – było ono śmiertelne?

Sól na ból

Autor: Krzysztof Kleszcz

JUSTYNA FRUZIŃSKA „Wiesz dobrze czego się boimy”, Stowarzyszenie Literackie im. K.K.Baczyńskiego, Łódź 2008

Wiersze Justyny Fruzińskiej z książki „Na grani - antologia wierszy łódzkich debiutantów”, Stowarzyszenie Pisarzy Polskich Oddział w Łodzi, Biblioteka „Arterii”, 2008.

Rzadko dziś słychać w poezji przyspieszony puls. Często wiersze są sztuczkami – ktoś zionie ogniem, ktoś cytuje klasyków, ktoś bawi się rytmem, żując gumę do żucia pisze o swoim grubym pancerzu, o wczorajszym paprykarzu. Wszędzie „ironia zamiast miłości” – jak śpiewają Trebunie-Tutki z Voo Voo na płycie „Tischner”.
Justyna Fruzińska nie przejmuje się trendami. „Mam serce na skórze” – pisze. Jej wiersze to sól na ból. Obsesyjnym tematem jest Bóg. Zaskakującym wobec wyznań „my ateiści”, „jestem już tylko turystą [w kościele]”. Podmiot liryczny wierszy zauważa czasem pustkę, czasem „trochę Boga” i nawet zdarza mu się bluźnierczo zawołać „Boga wymyślił system żeby nas uciskać”. A jednak przeczuwa obecność Najwyższego, boi się, że „trzeba będzie uwierzyć”.

„Grzeszę, która Go nie szukam”, pisze, „Specjalizuję się w Bogu”. Być może naukowe podejście do Stwórcy powoduje osłabienie wiary. Rodzi się pragnienie, by mocniej go poczuć: „Czemu nie na mojej szyi rozpinasz palce silnie”.

Książka w kilku miejscach olśniewa mocnymi frazami. Oto gniew Ukochanego: „nie ma czasu, żeby zapytać za co / poprosić o wybaczenie / rozpłakać się (...) kiedy On mnie ściga / skacząc po górach w złości szukając mojego / drugiego policzka”. Albo, wg mnie najciekawszy fragment książki: „przed Bogiem trzeba ukrywać / te najpiękniejsze chwile w życiu / niech nie wie / co to jest miłość między dwojgiem / kąpiel z szampanem / i czekolada / (...) póki żyjemy / bądźmy tajemniczy / niech nie wie co traci”.

„Mamy trudny związek (...) nie rozmawiamy ze sobą / nie patrzymy (...) udajemy, że tak jest dobrze”. Ale drobny wyrzut skierowany w stronę nieba znienacka przeradza się w rozpacz.

Justyna potrafi sięgać po ciekawe toposy (postacie z mitologii, historia okrętu Waza, który zatonął zaraz po wypłynięciu w morze, żydowski szpital w Hadassah ).

Dobre są, zebrane obok siebie, wiersze o zasypianiu „chrapanie sąsiada budzi moją zazdrość”, „człowiek rodzi się w łóżko // kołyska uczy go znosić morską chorobę (...) poznaje ciągle od nowa ten sam smak /bycia podwójnego mieszanki ja – obcy”

W książce są niestety wiersze mniej udane – szczególnie te, które tematycznie trochę odstają od całości tj. „Rumkowski”, „Herod”, wiersze bez tytułów: o papieżu, taksówce, gwoździach. Pomysły w nich są zbyt proste, puenty nie zaskakują.

Część końcowa książki jest znów ciekawsza np. rozmowa telefoniczna „Justyna Pan dzwoni (...) w słuchawce trzask coś / jak dźwięk gorejącego krzaka” czy np. kpiarski ton „proletariusze wszystkich krajów / łączcie się / (...) w wilgotnej międzynarodówce”.

Smutek kilku metafor umiem porównać tylko ze śpiewem Lisy Gerrard z Dead Can Dance: „wody się rozstąpiły / (...) aby przepuścić ich na dno obiecane”, „czy nie potrzeba świętości snu z trędowatymi / w objęciach, które się rozpadają”.

O ile debiutancka książka jest dobra, to zestaw wierszy Justyny Fruzińskiej z „Antologii łódzkich debiutantów- Na grani” jest, w mojej ocenie, czymś wybitnym. Te osobiste przejmujące wyznania czytałem już wielokrotnie i za każdym razem czuję w nich siłę poezji. Takie pisanie o bólu jest czymś niezwykłym. To trochę jak zachęta „Proszę włóż palec w moją ranę.”
To tylko sześć wierszy, a w każdym obraz, który zostaje na długo: „Trzecie oko też płacze, do środka, łzy spływają nosem, zmywają wspomnienia z dzieciństwa”, „A teraz mogę tylko czytać. Wiem wreszcie, co znaczy / bibliofil (obrzydliwe, bezpłodne zboczenie)”.

„Przy tobie chciałam wieczności, jak zwykle nie wiedziałam, o co proszę” – czytając ten fragment, za każdym razem nieudolnie się bronię przed wzruszeniem.

Jekyll i Hyde

Autor: Piotr Gajda

Marillion - Happiness Is The Road, 2008

Należę do tej grupy fanów zespołu Marillion, którzy uważają, że dobrze się stało, iż Fish od niego odszedł. Gdzie byli by dzisiaj jako epigoni Genesis, choćby nawet i doskonali w swoim fachu? Trzy pierwsze albumy studyjne, to wszystko, co tamten skład mógł osiągnąć… i polec. Zaświadcza o tym cała kariera dawnego wokalisty – kompozycyjnie i artystycznie to popłuczyny po dawnej świetności. Natomiast zespół świetnie sobie poradził, chociaż jego fani po odejściu Fisha wróżyli mu natychmiastową zagładę. Uważam, że Steve Hogarth wniósł do muzyki grupy nową jakość, o której Derek William Dick mógł (i może) tylko pomarzyć. Pierwsze dwa albumy nagrane w nowym składzie były próbą zmierzenia się z „legendą” – poczynając od „Brave” narodził się zupełnie inny zespół, który z powodzeniem nagrywa albumy na wyrównanym, bardzo wysokim poziomie. Od kilku lat trwa „złota seria” – takie pozycje jak „Marbles”, „Somewhere Else” czy najnowsze dwa albumy (wydane jako odrębne wydawnictwa) "The Happiness Is the Road, Volume I: Essence" i „The Happiness Is The Road, Volume II: The Hard Shoulder” świadczą o doskonałej formie Marillion. W 2007 roku miałem przyjemność oglądać zespół w akcji podczas „Somewhere Else Tour” (koncert w warszawskiej Stodole) i byłem zachwycony! Zgodnie z tym, co zapowiadał zespół, „Happiness…” miał przypominać klimatem i swoją konstrukcją doskonałe "Brave"! Może i poziom "Brave" czy "Marbles" nie został do końca osiągnięty, ale sam album z czystym sumieniem można postawić właśnie obok tych tytułów. Jest jak zwykle nastrojowo i klimatycznie a pełen emocji, rozwibrowany głos Stever'a Hogartha i przepiękne, charakterystyczne sola gitarowe Steve'a Rotherego dopełniają całości. Nie będę analizować poszczególnych kompozycji – każda z nich wraz z innymi tworzy nierozerwalną całość zarówno na „Essence” jak i „The Hard Shoulder”. Wolę się skupić na wszechobecnym, wyciszonym głosie Hogartha. Nie pokusiłbym się o wskazanie, która z dwóch autonomicznych płyt jest lepsza. Obie są bardzo dobre, chociaż nie ma na nich niestety kompozycji na miarę „Ocean Cloud” z „Marbles”. Obie pozycje zawierają niezwykle nostalgiczne utwory na zimowe wieczory. Nawet, kiedy kompozycje są „żywsze” to i tak „spowalnia” je cudowny melancholijny tembr wokalisty. Gdyby przesłuchać po kolei trzy ostatnie propozycje muzyków można by zauważyć, że grupa posługuje się pewnym „szablonem”, który skutecznie wykorzystuje skutecznie unikając zbytnich muzycznych innowacji. Tak, to podobne do siebie płyty, ale mnie to zupełnie nie przeszkadza. Oczekuję od nich takich właśnie płyt, abym mógł spokojnie odkrywać je dla siebie. Taki jest rock progresywny XXI wieku. Bez „parcia na szkło”, „siła spokoju” zamiast „wyścigu szczurów”, który pędzi przed siebie jakby chciał sam sobie udowodnić, że wszyscy będziemy żyli wiecznie. A więc „Mr. H.”czy Mr. F? Nie mam wątpliwości, że Jekyllem jest Hogarth, i to on uchronił Marillion przed szalonym Hydem.

A psik!!!!!

Autor: Piotr Gajda

The Gutter Twins - "Saturnalia", 2008

Są takie płyty, w których zakochuję się od razu. Nawet, jeżeli nagrywający je muzycy funkcjonują w mojej świadomości jako osoby, które dotąd raczej nie przewartościowały mojego rockowego świata. Wcale nie kocham takich grup jak Afghan Wings, a stoner rock QOTSA przerobiłem w czystej postaci u jego protoplastów (w niedoścignionej szkółce Black Sabbath - „Ala ma kota, te sprawy”). Ok., ale liderzy wspomnianych powyżej grup - Greg Dulli i Mark Lannegan w roku 2003 stworzyli nową jakość pod szyldem The Gutter Twins – i nagle świat się zmienił. „Saturnalia”, bo taki tytuł nosi płyta, którą od ubiegłej niedzieli kocham miłością rockowego fana, zawiera muzykę mroczną i niezwykle emocjonalną. To zupa z rockowego trupa doprawiona rewelacyjnymi wokalami obydwu panów - Dulli’ego, który gdy kładzie wokalny akcent na słodkie słowo „baby” zmiękcza kolana (nie tylko kobiece), albo Lannegana, którego „zmęczony” głos brzmi tak jak wyglądał Charles Bukowski pod koniec życia. Oto kwintesencja rocka z elementami grunge, bluesa i gitarowego… popu(?). Nic nowego – perły z lamusa. Sporo gitar, krzyk, szept, cuuudowne, smutne smyki gdzieś w tle. I tęsknota, która jest tajemnym eliksirem służącym do wyczarowania genialnej muzyki. „The Stations”, „Idle Hands”, to utwory pełne gitarowych zgrzytów i szlachetnego „brudu”. Albo taki „God”s Children” z cudownym duetem obydwu gentelmenów w refrenie. Mam dalej zachęcać? „All Misery/Flowers” bardzo dobry hardrockowy kawałek czy „Each to Each” ze świetną melodią i współgrającymi, rasowymi głosami wokalistów. I tak snuje się ta płyta, na której Greg Dulli i Mark Lannegan zarażają mnie śmiertelnie niemal tak starym graniem jak ja. Wzniecają kurz i łzy.

Słowa 10, muzyka 10

Autor: Krzysztof Kleszcz

Armia - "Der Prozess", 2009.

Franz Kafka - "Proces", 1937.

„Der Prozess” - nowa płyta Armii. Gorzki Kafka odczytany na nowo. Koncept album – coś równie nieziemskiego jak ,,Triodante”, coś równie mocnego jak „Legenda” (płyty z 1994 i 1992 roku).

Nie sposób pisać o "Der Prozess" bez znajomości książki sprzed ponad 70 lat. Mało jest obrazów, które zapadają w pamięć tak jak zakończenie "Procesu": Nóż w sercu i dwa razy obrót. "Jak pies: jak gdyby wstyd miał go przeżyć”. Mało jest książek, które wzbudzają takie emocje. Często negatywne - licealiści zwykle są bezradni. Możliwe, że aby książka Kafki trafiła w czuły punkt, trzeba mieć trochę więcej niż naście lat, trochę doświadczeń w życiu, trochę rozczarowań np. biurokracją, systemem, który atakuje nas w urzędach, bankach, w pracy - wszędzie.

To niełatwa książka. Kafka opisuje czarną wizję, Józef K. jest bezradny, roztrzęsiony, opętany własną winą, bez szans. Czytelnik może być niezadowolony, że przez ponad sto stron epatowany jest absurdem, który trwa do samego końca.
"Proces" odczytywany metaforycznie ukazuje tragiczny los jednostki w systemie totalitarnym. Ale czy rzeczywiście pisząc książkę w 1918 roku - inspirując się ustrojem austro-węgierskim interesowało go wizjonerstwo?
Czy nie właściwszym - znając zainteresowania Kafki "Biblią", filozofią Kierkegaarda oraz jego obsesję "życiopisania" - jest odczytanie go jako historię walki duchowej człowieka. Stąd „proces”, jest pytaniem o sens życia, o wiarę w sens każdego przebudzenia.

Ciekawym wydaje się to, że "smutni panowie" nawiedzają Józefa K. w momencie, gdy otworzył oczy. To symptomatyczne - przy wejściu w obłęd dnia ktoś odczytuje akt oskarżenia.
Dlaczego człowiek odpowiada na wezwanie sądu, który wzbudza w nim tyle pogardy? Czemu reaguje na absurd "zeszyciku, który da się podnieść końcami palców poplamiony, pożółcony", żałość pytania "czy jest pan malarzem pokojowym?", chamstwo zaproszenia do środka "chodź pan, chodź pan"?

Dlaczego przypowieść księdza o odźwiernym z rozdział "W katedrze" nie robi wrażenia na Józefie K.? Możliwe, że takie pytanie zadał sobie Tomasz Budzyński i wszczął własny „Proces", w którym oskarżonym jest Tomasz B.

Na płycie Armii wielkie wrażenie robi aktorska, interpretacja roli odźwiernego w utworze "Przed prawem" (śpiew a la Skaldowie). Powtarzane wielokrotnie "Ty głupcze, zamykam te drzwi!" odsyłają nas do wspomnianej przypowieści. Najczęściej interpretuje się ją w opracowaniach, jako filozoficzne stwierdzenie, że nasz los determinują siły, których nigdy nie zrozumiemy.

Jestem pewien jednak, że ciekawszym tłumaczeniem jest tu filozofia Kierkegaarda i jego "zanurzenie się w absurdzie wiary, w wierze ślepej" - "wszystko, co możemy - to wierzyć".
Symbolikę drzwi i odźwiernego odnajdziemy w Ewangelii Św.Jana 10.7. "Ich selbst bin die Tür" – tak ten fragment mógł czytać Kafka, mógł fascynować się kirkegaardowskim "ryzykiem wiary".

Od razu przypomniały mi się „Dzienniki gwiazdowe – wyprawa XXI” Stanisława Lema. Iljon Tichy na planecie Dychtonii. Przeor mówi o akcie wiary, który „nie jest ani dziękczynny, ani pokorny, ani zuchwały, on jest po prostu, i nic więcej nie da się o nim powiedzieć." Na planecie, w której dzieją się rzeczy przerażające - np. zmultiplikowane płcie, możliwość wyhodowania sobie przedziwnych narządów (niesamowite opisy grzęzną w absurd, są przerażające i komiczne zarazem, podobnie jak u Kafki - scena biczowania w graciarni) ojcowie Destrukcjanie wyznają ewidentnie kierkegaardowską doktrynę "wiary czystej", która musi się obudzić w człowieku, nie można jej nikomu narzucić. "Logika jest narzędziem, a z narzędzia nic nie wynika."

Wróćmy jednak do Kafki. Czy Józef K. rozpozna w odźwiernym Szatana ?Dopiero przy dokładniejszej, powtórnej lekturze zwracają uwagę jego rysy: futrzany płaszcz, cienka tatarska broda, "Biorę to tylko dlatego, byś nie sądził, żeś czego zaniedbał". Świetny jest opis "w tym długoletnim obcowaniu z odźwiernym poznał także pchły w jego futrzanym kołnierzu (...)", albo "Jeśli cię to kusi, spróbuj mimo mego zakazu wejść do środka. Lecz wiedz: jestem potężny.”

W interpretacji Tomasza Budzyńskiego - to "Ty Głupcze, zamykam te drzwi! Ja jestem potężny. Włącz sobie coś, otul się w koc. Zainteresuj się czymś." - jest rzeczywiście szatańskim słodkim kłamstwem, które powtórzone za którymś razem staje się szyderstwem.
"To wejście było przeznaczone tylko dla ciebie. Odchodzę teraz i zamykam je." - powiada odźwierny.

Cały sens w tym, by uwierzyć. Nie dać własnej wyobraźni wykreować oskarżeń. Bo głos "Twój proces idzie źle" - będzie nas prześladować, zagłuszać rozsądek.

Jak zbudowany jest „Der Prozess” Armii. Czy też kończy się źle?
Zaczyna się od „Złego Porucznika” (inspiracja filmowa rolą Harveya Keitela) "Mój pociąg odjechał już bardzo dawno" - znużenie życiem, zwątpienie. "Moja nadzieja to nic. Wszystko pożera ten ogień. Bo jestem sam." - oto na płycie współczesnego Józefa K. budzi pukanie do drzwi. Wchodzi pracownik sądu, zjada mu śniadanie, chce skonfiskować bieliznę.

Przywołanie najlepszej literatury europejskiej to dobry pomysł. Dodać trzeba, że cała płyta nie jest tylko i wyłącznie odniesieniem do Kafki. Jest też wizja apokalipsy w "Statku burz" - utworze, w którym ciekawej melodii i dźwiękom waltorni towarzyszą odgłosy z japońskich katastroficznych filmów z Godzillą.
Tekst i muzyka wyjątkowo tu współgrają, a skandowane "King Kong" brzmi jakby oto zaczynał się jakiś bokserski pojedynek - my kontra świat. I nagłe, niespodziewane wersy "Czemu tak jestem spokojny? Czemu nie wstrząsa mną płacz, gorzki płacz? Godzilla, Mothra i trumna (...)". Jakby Budzyński nas zapewniał „Wiara nadaje wszystkiemu sens, daje spokój, ratunek, pewność.”

"Dusza jest wszystkim" - "Tylko ty, tylko my, tylko ty i ja." - taki refren słyszymy w finałowym "Anima".

U Kafki Józef K. idąc na śmierć, czuł się jak w grotesce ("Może są to tenorzy?"), na kilka sekund przed końcem zaczął dostrzegać błysk światła ("Kto to był? Przyjaciel? Dobry człowiek? Ktoś kto współczuł? Ktoś, kto chciał pomóc?").

Budzyński kończy swoją opowieść inaczej – optymistycznie.
Po pięknej niebiańskiej wokalizie pojawia się piosenka "Underground" - chóralny mocny głos, antyteza "Złego Porucznika" - przywołanie "Niewidzialnej Armii", "Don Kichota" z "Legendy". Wołaj na cały głos! Zwróć się do ludzi, nie do irracjonalnego sądu umiejscowionego gdzieś w labiryncie korytarzy (w chorym umyśle?).

A muzycznie? Przede wszystkim od razu słyszalna świetna perkusja, jej połamane rytmy. Banan i jego waltornia - znak rozpoznawczy zespołu, na płycie wypada naprawdę wyjątkowo (najbajeczniej w „Statku burz” od 4 minuty). Wokal Budzego czasem urozmaicany efektami, brzmi bardzo przekonująco.

To bardzo dobra mocna płyta. Rozbudowane długie utwory wciągają słuchacza w swój tajemny świat. Dialog z Franzem Kafką przyniósł nową jakość. Po dwóch tygodniach słuchania już mogę nazwać ją klasyką. W książeczce płyty CD (grafika: Staś Budzyński) - niczym w grze komputerowej opisano cechy czerwonego monstrum jako "Siła 10, spryt 10" - parafrazując wystawiam oceny płycie: "Słowa 10, muzyka 10".

Jestem niewinny

Autor: Piotr Gajda

Ostatni tydzień minął mi na ponownej lekturze książek Franza Kafki.

Wróciłem po raz pierwszy od czasów licealnych do „Procesu”, „Ameryki” i opowiadań z tomu „Wyrok”. Bezpośrednim impulsem do sięgnięcia po zakurzone tomy była najnowsza płyta Armii, w którą życzliwie zaopatrzył mnie Krzysztof Kleszcz – wieloletni fan zespołu Budzego. Tomasz Budzyński nagrał koncept album o egzystencjalnym dramacie ludzkim, ponieważ ponowne odczytał dla siebie „Proces”. A jednak "Der Prozess" nie jest tylko ilustracją muzyczną powieści Kafki, ale procesem, w którym autor tekstów zawartych na płycie występuje w roli oskarżonego. Po przygnębiającej lekturze, jaką nawet po latach są dla mnie losy Józefa K., osobiście chciałbym swojego procesu uniknąć …
Pisze Max Brod (biograf, przyjaciel i wykonawca testamentu Kafki) w posłowiu do pierwszego wydania „Ameryki”; „Jasne jest, że powieść ta wiąże się ściśle z „Procesem” i „Zamkiem”, których cykl chronologicznie otwiera. Jest to pozostawiona przez pisarza trylogia samotności. Jej zasadniczym tematem jest obcość, izolacja pośród ludzi. Sytuacja oskarżonego w „Procesie”, stan, w jakim znajduje się nie zaproszony i obcy w okolicy człowiek w „Zamku”, bezradność niedoświadczonego dziecka w huczącej życiem „Ameryce” – oto trzy fakty podstawowe, których tajemnicza wspólnota uwydatnia się poprzez sztukę Kafki jasno i symbolicznie, choć oddana językiem zwykłym i w najprostszy sposób wyrażającym rzeczywistość. W ten sposób te trzy powieści wyjaśniają się nawzajem, wskazują na jedno i to samo serce. We wszystkich trzech powieściach chodzi o miejsce jednostki w społeczności ludzkiej i – ponieważ chodzi przy tym o najwyższą sprawiedliwość - równocześnie o miejsce jednostki w królestwie niebieskim ”(podkreślenia moje).

Pora więc pomyśleć o ratowaniu duszy, ewentualnym uniewinnieniu i obiecanym królestwie, Piotrze G.!

Remis

Autor: Piotr Gajda

Keane "Perfect Symmetry", 2008

Podstawą brzmienia grupy Keane są klawisze i pewna muzyczna tożsamość z tym, co proponują takie grupy jak Travis, Coldplay czy Snow Patrol. Legenda głosi, że przed laty na jednym z koncertów młodej kapeli znalazł się Chris Martin, którego tak bardzo urzekła gra na pianinie Tima Rice-Oxleya, że z miejsca zaproponował mu przejście do równie młodego Coldplay. Tim na propozycję nie przystał i w roku 2004 przyczynił się do komercyjnego sukcesu swej macierzystej grupy – debiutanckiego albumu „Hope And Fears”, który sprzedał się na świecie w ponad pięciu i pół miliona egzemplarzy. Uważam, że zasłużenie, bo zawierał swoisty „piano rock”, który urzekał zarówno swoim brzmieniem jak i melancholijnym wokalem Toma Chaplina. Z ich drugiej płyty ”Under The Iron Sea” nie zapamiętałem ani jednego utworu, dlatego z niepokojem czekałem na płytę trzecią.
Najnowsze wydawnictwo Keane nosi tytuł „Perfect Symmetry” i od razu nasuwa się pytanie czy chodzi o perfekcyjną symetrię pomiędzy brzmieniem gitar i klawiszy czy może o perfekcyjną symetrię pomiędzy uzależnieniem wokalisty od narkotyków i alkoholu, a muzyką, którą zespół zaproponował na swoim najnowszym wydawnictwie. Odpowiedzi można poszukać na szczytach UK Charts (mnie tymczasem satysfakcjonuje, że zepchnęli z nich zarozumialców z Oasis). Od razu przekonał mnie do siebie utwór tytułowy, który nieodparcie kojarzy mi się z „dojrzalszymi” kompozycjami zespołu A-ha, co w „moich uszach” absolutnie nie jest zarzutem. Należy przyznać im także rację, w sprawie wyboru utworu singlowego – „Spiralling” to dobry reprezentant całości. Szybki „Again and Again” oraz wolny, walczykowaty „Love Is the End” to kolejne udane kompozycje z najnowszej płyty. Jest wciąż melodyjnie i przebojowo, mniej melancholijnie (szkoda), bardziej syntezatorowo niż akustycznie. Dojrzeli i okrzepli, a ja wolałem zawodzących gówniarzy. Za „Hope And Fears” przyznaję im trzy punkty, za „Under The Iron Sea” ani jednego. Na „Perfect Symmetry” nie jest aż tak perfekcyjnie, ale i nie najgorzej – bezdyskusyjnie zasłużyli sobie na jeden punkt.