Życie jest podłe

Na zdjęciu: Krzysztof Zaleski

Autor: Piotr Gajda

Czy chodziliście do kina na polskie filmy przed „Seksmisją”? A czy był taki polski film, na którym byliście na wszystkich seansach w czasie jego czterodniowego wyświetlania w kinie? Tak właśnie po raz pierwszy odbierałem „Indeks” Janusza Kijowskiego, jeden z tych filmowych obrazów, który miał wielki wpływ na moje życie.

W wielkim skrócie to historia opowiadająca o zderzaniu się postaw nonkonformistycznych z powszechnym w epoce socjalizmu oportunizmem. Przełom lat sześćdziesiątych i siedemdziesiątych (w tle wciąż brzmią echa roku 1968). Rozpoczyna się nowy rok akademicki. Studenci spostrzegają na listach brak nazwisk kilku swoich kolegów. Kilkuosobowa grupa, w której najbardziej aktywny jest Józef Moneta, bez rezultatu interweniuje u dziekana. Józef nie wytrzymuje nerwowo tej sytuacji, opuszcza budynek Uniwersytetu i na ulicy zrywa socrealistyczne plakaty. Zatrzymuje go milicja. Za swoje stanowcze poglądy Józef zostaje wyrzucony ze studiów i podejmuje pracę jako robotnik na tzw. „węglobloku”. Jednocześnie składa w wydawnictwie swój debiutancki utwór literacki, w którym zawarł doświadczenia z dotychczasowego życia, a zwłaszcza z pracy przy załadunku węgla. Tekst został "w zasadzie" przyjęty, chociaż redaktor naczelny żąda nieznacznych, jego zdaniem, lecz kluczowych dla całości utworu korekt i zmian, aby z tekstu nie wyzierała jawna socjalistyczna degrengolada (sprzedawanie węgla „na lewo”, ciężkie warunki pracy i równie częste wypadki). Dziewczyna Józefa, Maria, którą poznał jeszcze podczas studiów, i z którą wiązał poważne plany życiowe nie aprobuje jego poglądów i zarzuca mu brak "konstruktywnego konformizmu i pokory wobec świata". Moneta mieszka w wynajętym za kilkaset złotych obskurnym pokoiku na poddaszu, wieczorami uparcie pisze swoją nikomu nie potrzebną prozę. Jego osoba wzbudza zainteresowanie służby bezpieczeństwa. Moneta nie jest nigdzie zameldowany, sprzedaje węgiel "na lewo". Jego rola w śmiertelnym wypadku, w którym został przysypany młody chłopiec jest również dwuznaczna. Przesłuchujący go kapitan sugeruje, że wpływ na stan świadomości chłopca miała lektura tekstów Kirkegaarda, podsuwanych mu przez Monetę. Pada propozycja współpracy, Moneta to według niego idealny informator. Tymczasem Józef oświadcza się o rękę Marii, lecz jej rodzice nie aprobują ani jego poglądów, ani stylu życia. Podczas wizyty matki w pokoiku na poddaszu Józef oszukuje ją, że powodzi mu się doskonale, a zapotrzebowanie na jego teksty jest coraz większe. Wszyscy wokół niego się "jakoś" urządzają. Jego kolega, Andrzej, również wyrzucony niegdyś ze studiów, wrócił po latach i ukończył uniwersytet, na którym pracuje obecnie jako asystent. Przy pomocy protekcji wpływowych rodziców otrzymał wcześniej mieszkanie, w którego urządzeniu pomaga mu Józef. Ożenił się z Marią, byłą dziewczyną Monety. Rozmowa dawnych przyjaciół kończy się kolejnym dla Józefa rozczarowaniem, potwierdza całkowite niezrozumienie racji każdej ze stron. Po jednej ze spędzonych na pijaństwie nocy, Józef budzi się w mieszkaniu Darii. Pożycza od niej kilka tysięcy złotych na zapłacenie bieżących długów. Daria jest jedynym człowiekiem, wykazującym, zrozumienie dla jego życiowej postawy. Utworem literackim Monety zainteresowała się kinematografia; gdyby Józef zdecydował się na wprowadzenie sugerowanych poprawek, jego sytuacja społeczna i ekonomiczna uległaby radykalnej zmianie. Józef decyduje się na tę próbę. Składa też Darii propozycję małżeństwa. Przyjęcie weselne, na którym obecni są rodzice, kapitan, redaktor naczelny wydawnictwa, reżyser, koledzy z "węglobloku" i były dziekan, zapowiada punkt zwrotny w życiu i karierze Józefa Monety. Wódka potęguje nastrój radości i podniecenia, wygłaszane są coraz bardziej optymistyczne i bełkotliwe toasty. Toast Józefa jest jeszcze jednym zrywem w obronie własnej godności. W brutalny sposób wyprasza wszystkich gości z weselnego przyjęcia. Moneta podejmuje pracę nauczyciela w szkole średniej. Na jednej z lekcji uczniowie protestują przeciwko programowi nauczania przedmiotów humanistycznych, jawnie fałszującemu rzeczywistość i sprzecznemu z poglądami i ocenami młodego pokolenia. Józef wyrzuca z klasy najbardziej protestującego ucznia. Jest samotny i rozgoryczony.

Tyle, jeśli chodzi o streszczenie filmu. Ale jest ono wyłącznie „atrapą”, obraz tworzy genialna gra aktorska zmarłego w ubiegłym roku w wieku 60 lat Krzysztofa Zaleskiego (Józef Moneta), który tą rolą wystawił sobie aktorski pomnik i nietuzinkowy scenariusz autorstwa samego reżysera: "Pomysł filmu narodził się z wypracowania szkolnego. Mój profesor w szkole filmowej Wojciech J. Has polecił nam podczas wakacji przygotować scenariusz filmu absolutoryjnego. Warunkiem tego scenariusza miała być adaptacja dowolnie wybranego tekstu z literatury polskiej. Ponieważ uważałem to za warunek bardzo drastyczny, postanowiłem posłużyć się tekstem opowiadania "Brat" Andrzeja Pastuszka, ale w sposób dowolny. Bohatera opowiadania przeniosłem w inne środowisko, dopisałem mu inny życiorys" - mówił po latach Janusz Kijowski.

„Indeks” to filmowa „adaptacja” powiedzenia, że „bunt się nie kończy, bunt się ustatecznia”. Oto dziekan (Igor Przegrodzki), który dbał o „ład i porządek” na uniwersytecie spotyka Józefa Monetę, kiedy ten przywozi węgiel na podwórze, na którym mieszka. Ale nie jest już dziekanem, ktoś inny przejął w międzyczasie jego „stołek”. Korzystając z przypadkowego spotkania pyta „usmolonego” węglowym miałem Monetę czy jego wybór był wtedy słuszny, bo sam nie jest już pewny swoich własnych wyborów. Oto koleżanka ze studiów – Anna (Małgorzata Niemirska) z wyrachowania wychodzi za bogatego stryjka Monety, który jego samego uważa go za wichrzyciela i darmozjada. Oto jego kolega ze studiów - Andrzej (Zbigniew Lesień), który idealnie dopasował się do wymagań systemu wciąż zadaje mu te same pytania:

Andrzej: Naprawdę nie rozumiem, po co ci te pozorne gesty, iluzje, bunt. To do niczego nie prowadzi.

Moneta: A ty znasz jakiś inny sposób, nie?

Andrzej: Taktyka. Ja chcę żyć, rozumiesz? Tu i teraz. Po co mam być bohaterem dla pensjonarek? Ty myślisz zapewne, że ja się zeświniłem?

Moneta: Czy ja coś takiego powiedziałem?

Andrzej: Gdyby wszyscy wartościowi ludzie odsunęli się od życia, to ty wiesz co by było?

Moneta: No, co by było?

Andrzej: Jeden wielki burdel, ja ci powiem.

W tej fikcji tylko ludzie z „węglobloku” są prawdziwi i niczego nie udają. Wozak Wiktor (Ryszard Ronczewski), który mówi Monecie, że „tutaj się wykończy” oraz węglarz Kozioł (Paweł Nowisz), obawiający się wiecznie czy jego „lewe” interesy z węglem nie zostaną z czasem odkryte.

Film jest pełen „kultowych”, wstrząsających światem konformisty scen. Scena oświadczyn Monety ukazująca jak bardzo jego postawa różni się od „mieszczańskiej świadomości” niedoszłych teściów, rodziców Marii (Ewa Żukowska). Rozmowa z redaktorem, a potem z przypadkowo spotkanym znajomym z redakcji, który pyta go w windzie; „czy się załapał?”. Wesele, podczas którego Józef Moneta podejmuje kolejną próbę pojednania się ze swoimi „prześladowcami” – redaktorem, kapitanem, stryjkiem, dziekanem, Marią i jej rodzicami, ustawionymi życiowo kolegami i koleżankami ze studiów, a potem wyrzuca ich wszystkich; po raz ostatni pozostaje wierny własnym poglądom. I ostatnia scena, jednocześnie otwierająca i zamykająca film, kiedy to już jako nauczyciel musi zmierzyć się z nakierowaną na konflikt postawą własnych uczniów, którzy zwracają mu uwagę na „jałowość” wiedzy, jaką chce im przekazać. Zasłaniając się „obowiązującym go programem nauczania” nagle staje na stanowisku, przeciwko któremu dotychczas walczył, a potem wyprasza z klasy najbardziej niepokornego ucznia (w tej roli młodziutki Juliusz Machulski). W pokoju nauczycielskim pyta sam siebie: „Czego oni ode mnie chcą? Wciąż się tylko czepiają?”.

Nieistniejące już w moim mieście kino „Mazowsze”. Niewygodne fotele, pusta sala (musiało być minimum pięć osób, żeby seans się odbył). Pamiętam, że kupowałem dwa, trzy bilety, jeśli było trzeba.

Pół godziny z orkiestrą pogrzebową

BEIRUT - "March of the Zapotec/Holland EP", 2009

Autor: Krzysztof Kleszcz

Może to moja słabość do akordeonu? W końcu trzy lata chodziłem do Szkoły Muzycznej i rozciągałem miech z różnym skutkiem. (Nie zapomnę taktowania na głowie. Do dziś równo trzymam rytm ;-). ) A może to jakaś cholerna nadwrażliwość? W każdym razie nie zamierzam z nią walczyć. To ty masz problem, jeśli po trzech czterech taktach piosenki, nie masz gęsiej skórki i nie włącza ci się lampka z napisem „chcieć mieć”.

Nazwę Beirut zapisałem sobie słysząc pierwsze takty „Postcard From Italy” z pierwszej płyty “Gulag Orchestra”- (a propos, to do dzisiaj nie wiem - co ma stolica Libanu do Bregovićowskiej nuty). Można było grymasić, że to nieoryginalne – ale bałkańską żywiołowość – trąby, bębny, skrzypce, ukulele - aranżował, co dziwne, nastolatek zza Oceanu.

Gdy radiowa Trójka zagrała coś z drugiej płyty (to był „Cliquot” albo „Nantes”) - tym razem pod ewidentnym wpływem żabich udek, wina Bordeaux i ślimaków – znów byłem kupiony, zakochany itp.

W tym roku posłuchałem „La Llorona”. (obejrz teledysk na you tube).Nie wiem co takiego jest w tym „umpa pa”, że ma siłę i „daję radę”. Coś musi być w tej trąbce, że potrafi ożenić smutek i radość. Te rzewne melodie muszą robić wrażenie na niegłuchych. Potrafię zrozumieć fanów Vivy, że przejdą obok, ale choć to nie ma nic wspólnego z rockiem – to fani Jeffa Buckleya, Thoma Yorka powinni się załapać.

Pan O Brzydkim Nazwisku w podróż-inspirację nr 3 wybrał się do Meksyku. Skrzyknął pogrzebową orkiestrę i dawaj znowu czarować. Żadne tam żałobne granie – w Meksyku na cmentarzach gra się wesoło, z przytupem.
Kurcze, Zach ma dopiero 23 lata! A charakterystyczną barwą głosu wyśpiewuje historie, które dodają mu lat. Gdy czytam poezję dwudziestolatka myślę, że ma czas jeszcze coś przeżyć, by mieć o czym pisać. Zach więc, albo nieźle zmyśla, albo ktoś mu dobrze podpowiada.

No dobrze. Teraz gorzkie: ten dwupłytowy album jest za krótki. No i ta druga płytka - to trochę dziwne elektroniczne niebejrutowe granie. O ile dobrze zrozumiałem, Zach postanowił podzielić się ze światem trochę innym, nastoletnim graniem, zaprezentować swoje pierwsze pomysły na muzykę (chyba z pewną nieśmiałością skoro pod innym szyldem - „Realpeople”).
Gryzie się więc trochę geniusz objawiony w piosenkach „La Llorona”, „The Akara”, „The Shrew”, „The Concubine” (cymbałki prawie jak w „No Surprises” Radiohead) z ewidentnym banałem np. w „Venice” czy „No Dice” gdzie robi się tanecznie, jakby szwedzki Ace of Base dograł coś do niedokończonej płyty. Wybaczam, bo wiem, że Zach w tę stronę nie pójdzie.

Zrozumiem ewentualny niedosyt po wysłuchaniu tej płyty, niemniej wymienione przeze mnie cztery utwory to diamenty. Wakacje się kończą - to wspaniała okazja, by wynająć na pół godziny meksykańską orkiestrę pogrzebową.

Chór solistek

Autor: Piotr Gajda

„Antologia "Solistki" nie jest wyczerpującą dokumentacją twórczości poetek okresu 1989-2009, jej skład dlatego nie jest kompletny lecz komplementarny. Przy takim założeniu i przy założeniu atrakcyjności antologii oraz przy ograniczeniach ilościowych niestety nie mogły się w niej znaleźć wszystkie uzdolnione i zasłużone poetki. Książka miała być przede wszystkim wyrazista i ciekawa, dobrze skomponowana, a nie za wszelką cenę oddawać miejsce wszystkim nagrodzonym czy wyróżnionym w tym czasie poetkom. Przeciwnie są w tej antologii zupełnie nowe nazwiska, obiecujące, lecz w ogóle nie zasłużone…”. W ten oto sposób zapowiada publikację antologii Justyna Radczyńska, jedna z redaktorek (pozostałe dwie to Joanna Mueller i Maria Cyranowicz), a zarazem poetka, której twórczość znalazła się w zasobach książki. Trzeba przyznać, że ta zapowiedź od razu wywołała pewne „wrzenie” na portalach internetowych, zwłaszcza na forum „nieszuflady”. Pojawienie się na jej stronie startowej kolorowego baneru ze skanem okładki oraz „newsów” na forum zachęcało do podjęcia dyskusji, która rozwinęła się w dwóch kluczowych aspektach. Po pierwsze, czy skład autorek występujących w antologii powinien być kompletny czy jak pisze o tym Justyna Radczyńska – komplementarny? Że kompletny nie jest widać od razu, po kilku pominiętych nazwiskach. Stąd podejrzewam, iż obecności takich, a nie innych poetek przyświecała jakaś idea, której w chwili obecnej nie jestem w stanie rozpoznać posiłkując się jedynie zdawkowymi, „redaktorskimi” uwagami samej Justyny Radczyńskiej, która odpowiadając na wątpliwości związane z pobytem lub absencją danej poetki w antologii pisze m.in. tak: „Teksty wielu z pominiętych poetek, nie GORSZE, ani nie LEPSZE (przecież Państwo jakość ich znają) - proszę sobie wyobrazić, że np. najzwyczajniej mogły NIE PASOWAĆ np. do "rytmu” i kompozycji tej antologii, która powtarzam to jeszcze raz - nie jest kompleksowym przeglądem twórczości poetyckiej kobiet tego okresu. Nie mogła też prezentować 100 ani 60 autorek - tylko z trudem 41”. Trudno nie zgodzić się z tą argumentacją zwłaszcza w chwili, kiedy nie zna się wierszy umieszczonych za pomocą takiego, a nie innego redakcyjnego wyboru. Dywagacje na temat tego, kogo niesłusznie pominięto, a kogo przedwcześnie umieszczono pozostawiam sobie do czasu lektury. Bardziej niepokoi mnie drugi aspekt dyskusji, a mianowicie jej „feministyczny” wydźwięk sprokurowany przy okazji samych zapowiedzi towarzyszących ukazaniu się „poezji kobiet”. Bezpośrednio ujmuje to Joanna Mueller: „Kobieca tekstura poetycka dopiero wybija się na niepodległość. Ma prywatną, przemilczaną historię - a antologia "Solistki" tę historię (tu uszczuploną do dwudziestolecia polskiej poezji: 1989-2009) opowiada”. A Kazimiera Szczuka szybko dodaje: "Solistki" to brakujące ogniwo rozwoju poezji polskiej ostatnich 20 lat”. Dalej, wśród „tropów” internetowej dyskusji odnajdujemy nawet precyzyjną statystykę, która ma obrazować ilościową (bo nie jakościową przecież) przewagę „poetyckiej płci męskiej”. Przyznaję, taka argumentacja zakłóca mój przyszły odbiór tej przecież ważnej i istotnej inicjatywy, jaką jest ukazanie się „Solistek”. Wobec deklaracji Justyny Radczyńskiej, iż w antologii mogłoby się znaleźć i 100 poetek oraz ułożonej przez użytkowników „nieszuflady” listy poetek „pominiętych”, teza o „przemilczaniu” wydaje mi się mocno nadużyta. Czyż Nobel dla Wisławy Szymborskiej z 1996 roku nie jest owym (jeśli w ogóle takiego brak) „brakującym ogniwem”, o którym wspomina Kazimiera Szczuka rekomendując książkę? Sam mam pamięci nominacje dla Moniki Mosiewicz za „Cosinus Salsę” (Monika znalazła się antologii) do prawie wszystkich ważnych nagród poetyckich w kraju. Dlatego nie do końca przekonuje mnie jako czytelnika, poetę i mężczyznę (w tej właśnie kolejności) deklaracja Beaty Gduli wydawcy antologii, która również pokusiła się o odpowiedź internautom: „A poważnie kochani to jest książka nie dla was, znaczy dla was w drugiej kolejności, a w pierwszej dla pozyskania czytelników dla poezji, męskiej także”. No bo jak wierzyć takim deklaracjom, gdy wyczuwa się w nich fałszywą z definicji nutę, że oto „Solistki” to „kobiece panaceum” na „szowinizm poetów”, dalszy ciąg walki płci. I co z robić z faktem, że i w sobie samym od czasu do czasu odkrywa się tę zgoła „kobiecą wrażliwość” pozwalającą przekuć dany fragment świata na wiersz i nigdy nie chciało się jej w żaden sposób zwalczać?

Poeci koncertują

Autor: Piotr Gajda

Tomasz Bąk, młody poeta z Tomaszowa Mazowieckiego, ale już z sukcesami (laureat konkursów „Pan Cogito po latach” i TJW „O Puchar Wina”), to także gitarzysta. I widać, że poszukujący, bo dzisiaj w formacji pod nową nazwą – Sleeping Dogs Lie (wcześniej Les Couers). Kapela debiutuje w najbliższy piątek, 28 sierpnia koncertem w Inowłodzu.

W imieniu Tomka serdecznie zapraszam – wstęp wolny!

Dla autora plakatu nagroda: słowniczek ortograficzny.

Nowości od Radiogłowych

Autor: Krzysztof Kleszcz

Radiohead - mój ulubiony zespół, 25 sierpnia da koncert w Poznaniu, a niestety nie będzie mnie tam. Zapewne w tym czasie odtworzę sobie po raz setny "OK Computer". Ten album to mój nr 1 i tak już zostanie.

Zostaje mi cieszyć się z tego, że zespół rozpieszcza fanów i udostępnił w sieci dwie nowe piosenki. Pierwsza "Harry Patch (In Memory Of)" to antywojenny song poświęcony ostatniemu żyjącemu weteranowi I Wojny Światowej. (http://www.youtube.com/watch?v=xZAIZjc4rUc).

Druga, wg mnie ciekawsza muzycznie, to "These Are My Twisted Words". (http://www.youtube.com/watch?v=F2ztWvuyXeU).

Co ciekawe Thom Yorke zapowiedział, że takich pojedynczych piosenek w sieci będzie więcej, że w najbliższym czasie nie zamierza publikować albumów na CD.

Cynk i ołów. Absurdalne pięści.

Autor: Krzysztof Kleszcz

Sławomir Elsner „Antypody”, Biuro Literackie, 2008

Skąd w Olkuszu dwóch bardzo dobrych poetów? (Jarosz, Elsner) Czy to cynk i ołów? Tak jak bardzo podobały mi się książki Łukasza „Soma” i „Biały tydzień”, tak tomik Elsnera to dla mnie esencja tego, czego szukam w poezji.

A gdzie są tytułowe antypody? Bardzo wymowna grafika z okładki odsyła nas w krainę nierealnej imaginacji. Oto człowiek, którego zdaje się zaciskać z lewej i prawej strony jakaś marmurowa płyta. Stojąc w tej dziwnej szczelinie dostrzega przestwór oceanu, za sobą ma długi cień i pusty równinny krajobraz.
Realne antypody Olkusza byłyby gdzieś na półkuli południowej 50 S ,161 W.

Którejś z kolei lekturze „Antypodów” towarzyszyła mi muzyka biesiadna. Już się tłumaczę – sam przenigdy nie zafundowałbym sobie takich wrażeń. To mój synek zapragnął zobaczyć babcię i odtwarzał płytę dvd z wesela. I oto doświadczałem prawdziwej sinusoidy wrażeń:
„Dziewczyna marzeń, córka milionera, chyba mnie kocha, ale afera” i tego typu „złote myśli”, których trudno uniknąć na weselu, to rzeczywiście prawdziwe „antypody” elsnerowskiej poetyki.
A przecież on też pisze o miłości. Tyle, że pisze o miłości, która zjada, niszczy. Chyba nigdzie indziej nie znalazłem piękniejszego opisu tęsknoty jak we fragmencie: „być może zaludniasz tereny dostępne jedynie dla zwierząt. Nie można również wykluczyć, że mieszkasz pod albo nade mną, że z jednej i z drugiej strony masz drzwi.”, celnego opisu zagubienia, braku: „Twój lekarz nie żyje, twoje ciało nie ma sensu”.

Obsesyjnie powracający temat tworzy dość ponury, zgoda, ale przejmujący, wciągający klimat książki: „Miłość jest biała, podła, dzika i ciężka jak polarny niedźwiedź”; „betonowe serce kruszy się, pęka”; ”jestem obfity w miłość”; „serce mam martwe od powtarzania ruchów”, „serce zupełnie mi wyschło, ale umysł mam jeszcze mięsisty i ciepły”.

Lubię, gdy w książce poetyckiej czuć tętno PL-a. Tak jest gdy kluczowe słowa kolejnych wierszy to czasowniki w 1.osobie liczby pojedynczej, np.: jestem, przeprowadziłem się, kupiłem, pozostawiam... To poetyckie „ja” obnaża się przed nami z każdym kolejnym wersem, pod koniec nawet „przeprasza, że porusza się w takiej przestrzeni”, ale odpowiadam mu, że naprawdę nie ma za co, proszę o więcej.

Są różne sposoby ekspresji poetyckiej, ale trudno nie podziwiać takiej, w której czuje się prawdziwe emocje, głód człowieka na krawędzi. Kibicujemy stłamszonemu PL-owi, który sam siebie deprecjonuje („ktoś mnie wykrzesał czyszcząc blachę z rdzy”), może potrzebuje naszej empatii?
Wiersz jak katharsis staje się sposobem na otrząsanie się ze złego. Tak rozumiem fragmenty „wchłaniam świat, oddaję go w zmienionej postaci.” albo „uwijasz sobie w głowie wytłumiony schron, autystyczne gniazdo.” Właściwie czy każdy wiersz to nie „absurdalne pięści”, którymi wymachuje poeta?

Po lekturze książki zostaje w nas kłąb niesamowitych mrocznych metafor. Najbardziej przejmujący jest „Ten człowiek” dedykowany Bonowiczowi.
Polecam.
A opisy traumy? „Mam małe lusterko”, „gapią się na mnie dwa duże kruki” (symbol nadopiekuńczych, a może wyrodnych rodziców?), obcość nawet we własnych wspomnieniach: "kolegom ze szkoły kazałem jeść klej i ziemię”; „ciemność nie działa, popsuł się chłopcu noktowizor kupiony na targu”). Precyzyjne, perfekcyjne.

I tu porównam „Antypody” z książkami: Gajdy „Hostel” i Kobierskiego „Lacrimosa”.
„Świt to brzytwa zanurzona w pianie” pisze Elsner, „Noc to wieko pociągnięte czarną bejcą” – Gajda, zaś topos płonącego domu u Elsnera („Wykop”) przypomniał mi dreszcz przy lekturze wiersza „L’inassouvissement” z tomu „Lacrimosa”.

Książka Elsnera to debiut. Brawa dla wydawcy, bo potrafił wypromować książkę początkującego autora. To rzadkość. W kategorii debiut „Antypody” wygrały „Złoty Środek Poezji” w Kutnie (nagrodę Silesiusa dano Basińskiemu, co uważam za spory nietakt). Jest też nominacja do Nagrody Nike. To dobra reklama tego, że poezja ciągle ma coś do powiedzenia.

Elsner swojego bohatera doprowadza „na drugą stronę”. Puentą ostatniego wiersza jest zdanie: „Przywiozłem srebrne talerze.” Ci, „którzy chcą go zjeść” zobaczą na ich dnie siebie.

Nowy Kult. Hurra!

28 września 2009 roku -premiera nowej płyty Kultu pt.: "Hurra".

Autor: Krzysztof Kleszcz

Gdy ukazuje się nowa płyta Kultu przypominają mi się różne okoliczności związane z zespołem. A to jak dumnie szedłem przez miasto w dniu premiery z "Ostatecznym krachem...", a to koncerty na juvenaliach w Łodzi (jeden z nich był taki, że skończył się o świcie - widziałem brata, który kołysał się w tłumie "na śpiąco"). Płyty zespołu czy projekty solowe - znam wszystkie: czasami byłem pewny, że nie będą tak dobre jak kultowe (nomen omen) "Spokojnie" - ale cmokałem z zachwytu przy "12 groszach" czy "Na żywo ale w studio". Staszewski jest dla mnie wyjątkowym artystą. Na kolana rzuciła mnie np. płyta z piosenkami Waitsa czy Kurta Weilla. Ostatni, niedoceniony przez krytykę "Poligono industrial" też często przebywał w moim odtwarzaczu. Lubię też płytę Buldoga, gdzie udzielał się wokalnie - to był taki ersatz. A i Silny Kazik pod wezwaniem był OK. Nie ma chyba płyty Kultu czy projektów Kazika, której bym nie cenił. Najwyżej oceniam chyba oprócz "Spokojnie" i "Tata Kazika 1 i 2". O! Jeszcze sobie przypominam kupno płyty "Tan" w łódzkim "Lady Peron". To właśnie ostatecznie popsuło moje zainteresowanie czarną płytą. Płyta się zacinała!! Ech, byłem rozczarowany jak dziecko, gdy babcia nie przyniosła czekolady! Ale słuchałem o dworcu w Kutnie, chociaż się zacinało, a krew się gotowała. Po ostatnich newsach w "Teraz Rocku" byłem pewnien, że raczej KnŻ coś nagra. A tu proszę: nowy Kult. Ciekawe jak zabrzmi bez Bananowej waltorni, ciekawy jestem jak forma Kazika-tekściarza. Ale nie mam obaw. Jest jak dawniej. Zamykam oczy i wyobrażam sobie - jak za dawnych lat anonse w "Brumie": Kazik nowa plitka i kaseton. Już pod koniec września. Mniam mniam.

Bitwa o nasze mroczne dusze

Placebo, „Battle For the Sun”, 2009

Autor: Piotr Gajda

Placebo to grupa, która nie udaje wielkiego zespołu, to rzeczywiście wielki zespół grający to, co potrafi najlepiej – emocjonalny, mroczny i podniosły rock. „Battle for the Sun”, ich najnowszy album zaskakuje pasją z jaką Brian Molko maluje na oczach milionowej publiczności swoją ikonę – nowego wcielenia Dawida Bowie’go i Marca Bolana w jednym. I nic tu nie zmieni nowy pałker i produkcja faceta od Toola i Muse, bo Placebo to Molko – facet o dwuznacznych preferencjach seksualnych, niezapomnianym, melancholijnym głosie oraz zamiłowaniu do komponowania depresyjnych piosenek. Tym razem jest ich 13, ale akurat w tym przypadku jest to szczęśliwa liczba na złotej monecie waluty rocka alternatywnego. Ale nie o „szmal” tu przede wszystkim chodzi (ten pojawia się jakby „przy okazji”), ale o uczucia. Jeśli spodziewacie się po najnowszej płycie grupy uderzenia w topowe miejsca na listach przebojów, to raczej spotka was zawód (nawet jeśli zespół w poszczególnych kompozycjach ociera się o pop, to i tak jest on zbyt „skomplikowany”). Jeżeli czekacie na odkrywcze granie, zawiedziecie się, to nie jest drugie "Without You I'm Nothing". Jeżeli liczycie na niebanalne teksty, posłuchajcie raczej, ile jest emocji w „Happy You’re Gone”, bo Placebo od swojej pierwszej płyty przyzwyczaiło nas do nagrań spowitych gitarowym mrokiem, piosenek melodramatycznych i wewnętrznego rozdarcia samego lidera zespołu. Mimo powyższego „Battle for the Sun” to album różnorodny, odcinający się od nijakości „Meds”, poprzedniej propozycji grupy. Mamy tu kilka kawałków z „pałerem”, które z pewnością sprawdzą się na wypełnionych publicznością stadionach, choćby singlowy „For What It’s Worth”, energetyczny „The Never-Ending Wy”, „Kitty Litter”, który brzmi jak nieznany kawałek PJ Harvey, czy „Breathe Underwather”. Ale są na płycie także piosenki w wolnych tempach, ewidentnie melancholijne jak „Devil In the Details”, chyba najjaśniejszy obok utworu tytułowego punkt albumu, „Come Undone”, albo „pseudo-folkowy”, balladowy „Kings of Medicine”. Słychać, że Placebo „pełnymi garściami” czerpie z możliwości studia dodając do zarejestrowanych na taśmie-matce ścieżek instrumenty smyczkowe („Battle For The Sun”), mroczny „elektro-wstęp” w „Julien”, „dziwne” klawisze w „Speak In Tongues”, czy big-bandowe dęciaki we wspomnianym już wcześniej „The Never-Ending Wy”. I cóż z tego, że zespół po drodze brzmi jak Muse („Bright Lights”), w najnowszej propozycji Placebo nie wyczujemy wyrachowania, ani emocjonalnej stagnacji. Na nowej płycie muzycznie jest może i o wiele gorzej, niż na pierwszych albumach, zespół zatracił sporo ze swojego młodzieńczego autentyzmu, jednak i tutaj można przy odpowiednich okolicznościach solidnie się nałykać niezdrowej „empatii”. Molko wypluwa z siebie kolejne wersy z prawdziwą bezradnością i autentycznym zmęczeniem w głosie przechodzącym powoli w gniew. Jeśli to nie są autentyczne emocje, to znowu dałem się nabrać.

A Little Help From My Friend

Manic Street Preachers “Journal Plague Lovers”, 2009.
Dave Matthews Band “Big Whiskey And The Groogrux King”, 2009.

Autor: Piotr Gajda

Czy można zachować tych samych przyjaciół od matury do emerytury? Raczej nie sądzę, chociaż co innego twierdzi zespół Manic Street Preachers na swojej najnowszej płycie i przy tej okazji powraca na fali resentymentów do muzyki zagranej w duchu poprzedniej dekady. Na najnowszym krążku prezentuje muzykę wzbogaconą o literacką spuściznę zaginionego w niewyjaśnionych okolicznościach gitarzysty – Richey’a Edwardsa, i powraca do swoich lat młodzieńczych, do okresu, w którym ukazała się jedna z najlepszych płyt, „The Holy Bible”. W muzyce grupy widać wyraźny wkład Edwardsa (oficjalnie już uznanego za zmarłego), jego teksty odnalezione między notatkami zalegającymi gdzieś w ciemnej szufladzie. Jesteśmy świadkami powrotu do lat młodzieńczej frustracji i buntu, do tekstów skupionych wokół osobistych problemów artysty walczącego z uzależnieniami, podejmującego próby samobójcze, próbującego odnaleźć swoje miejsce w otaczającym go zgiełku świata. Znowu są lata dziewięćdziesiąte, a angielska klasa średnia kupuje płyty z britpopem. Znowu grają we czterech, mają świeże i energetyzujące brzmienie, a warstwa liryczna „Journal Plague Lovers” opanowana przez „duch” zaginionego przyjaciela znów podejmuje tematy konsupcjonizmu, egzystencji człowieka, nowoczesnych chorób oraz inspiruje się życiem sławnych ludzi takich jak Marlon Brando („Marlon J.D.”). Ponownie mamy rok 1994 oraz okładkę autorstwa Jenny Saville (tej od „The Holy Bible”), a Bratfield drze się częściej niż na kilku ostatnich płytach, nie bacząc na niczyje plany sprzedaży. Z takim „moralnym” wsparciem słychać, że gra sprawia im radochę, a energii mają tyle, że mogliby reklamować baterie. Płytę otwiera króciutki dialog na ledwo słyszalnym podkładzie dźwiękowym, po którym wjeżdża surowy, rockowy riff rozpoczynający ostre i jazgotliwe „Peeled Apples”. Zaraz po nim pojawia się „Jackie Collins Exsistential Question Time”, wzorcowe jeśli chcemy dowiedzieć się, co muzycy uważają za przebojową piosenkę. A dalej jest jeszcze bardziej melodyjnie, wręcz skocznie, gitary łoją, aby za chwilę zwolnić i wesprzeć swoim akompaniamentem delikatny refren w „Me And Stephen Hawking”. James Dean Bradfield nie stracił nic ze swojego charakterystycznego stylu wokalnego. Bez wysiłku śpiewa piękne melodie, takie jak te z balladowego „This Joke Sport Severed”. Za sprawą wyrazistego basu Nicka i walącego z pełną siłą w bębny Seana Moore’a ani przez chwilę nie wydaje się, że ktoś na tej płycie markuje granie, albo robi coś wbrew sobie. Bo przy tym podkładzie muzycznym wokalista brzmi wręcz organicznie, jakby partie gitar nagrał na setkę i śpiewał z głowy. I to słychać w utworze tytułowym jak i w pozostałych 14 kompozycjach z płyty. Mimo wszędobylskiego brudu, sporo na "Journal For Plague Lovers" ładnych melodii i przebojowych fragmentów, które są słyszalne zarówno w prawie, że punkowym „She Bathed Herself In A Bath Of Bleach”, jak i akustycznym „Facing Page: Top Left”, w którym to osobiście, jako zdeklarowany fan grupy Genesis odnalazłem gitarową wstawkę godną Steve’a Hacketta! A w dodatku na tej rockowej do bólu płycie pojawiają się jeszcze smyczki towarzyszące kilku łagodnym ślicznotkom. I trudno mi się będzie zdecydować czy najpiękniejszą z nich jest „William’s Last Words”, którą zaśpiewał Nick Wire, basista Manic Street Ptreachers i zrobił to z takim przekonaniem, że można mu wybaczyć jego łamiący się głos. To właśnie po wysłuchaniu tego utworu opisanego na okładce jako ostatni warto poczekać na naprawdę ostatni „Bag Lady”, równie zadziorny jak cała zawartość płyty, jakby przetworzony głos Bradfield chciał nam powiedzieć: „Może nie umiemy podróżować w czasie, ale wciąż nasza czwórka umie ostro szarpać struny i Wasze uszy”(przy tej okazji słodko wyśpiewując takie wersy; „If a married man / A married man fucks a Catholic / And his wife dies without knowing / Does it make him unfaithful people?").

Swojego przyjaciela stracił też Dave Matthews. Najnowszy album DMB jest swoistym hołdem oddanym zmarłemu rok temu saksofoniście LeRoiowi Moorowi, kluczowej postaci i współzałożycielowi zespołu. Saksofonowe solo rozpoczynające krążek („Grux”) wykonane zostało przez zmarłego tragicznie Moora. „Groogrux” to również jego przezwisko, stąd taki, a nie inny tytuł płyty; „Big Whiskey And The Groogrux King”. Chociaż krążek zawiera niezwykle radosną muzykę czuć na nim metafizyczną obecność utraconego przyjaciela. Bo członkowie zespołu w ten właśnie sposób dziękują LeRoiowi za to, że mogli być z nim razem tak długo i współtworzyć ich wspaniałą muzykę. Że nie jest to płyta żałobna świadczy już „Funny The Way It Is”, który powoli zdobywa listy przebojów nie tylko w USA, a także rewelacyjny groove w „Shake Me Like A Monkey”. Te trzy kawałki to wymarzone wejście w ten naprawdę dobry album, na którym po raz pierwszy w historii zespołu tak duże znaczenia ma gitara, a tak niewielkie instrumenty klawiszowe i saksofon (ze zrozumiałych względów). Ale to drobiazg, zwykłe przełożenie ciężaru na nieco inne akcenty, niczego to tak naprawdę nie zmienia, ani w delikatnym i wysmakowanym „Lying In The Hands Of God”, naprawdę rockowym (nieco „Coldplayowym”) „Dive In” czy typowym dla stylistyki DMB „Spaceman”. Jest na tej płycie jeszcze wiele nowego do odkrycia, na przykład mocne, gitarowe, zagrane z orkiestrowym rozmachem „Squirm”, „Alligator Pie” ze świetnym motywem zagranym na banjo, delikatna ballada „Baby Blue”, albo zagrane w stylu Johna Mayera „You And Me”. Wiadomo, że zespół Matthewsa to przede wszystkim niesamowity potencjał koncertowy. To niepowtarzalne, magiczne koncerty. Płytą „Big Whiskey And The Groogrux King” dołączyli do repertuaru koncertowego 13 utworów, które stworzyli z niewielką pomocą swoich nowych przyjaciół grupy – Jeffa Coffina, który wyznaczony został do zastąpienia Moora, (ale nie znalazł się w zespole), gitarzysty Tima Reynoldsa (starego przyjaciela lidera) oraz trębacza Rashawna Rossa. Ale duch tych starych wciąż się nad nimi unosi.

Owczarek i jego rower w "Gazecie"

Autor: Piotr Gajda

Pomimo tego, że „sezon ogórkowy” w pełni wokół „łódzkiego środowiska” wciąż jest „czujnie”. Po artykule na temat najnowszego numeru „Arterii” w łódzkim wydaniu „GW” w tej samej gazecie przyszedł czas na omówienie „Cyklista” Przemysława Owczarka, który ukazał się w tym roku w łódzkim wydawnictwie „Kwadratura” – wydawcy książek Macieja Roberta „Puste pola”, Roberta Miniaka „Czarne wesele”, Michała Kędzierskiego „Kot w hipermarkecie”, Krzysztofa Kleszcza „Ę”, a ostatnio Doroty Bachmann „Opatrunek z piasku”. Redaktorem serii poetyckiej „Kwadratury” jest Piotr Grobliński, któremu udało się w krótkim czasie stworzyć prestiż tego wydawnictwa (krążą plotki, że na wydanie się w serii czeka około 40 poetów. Piotr, proszę, zarezerwuj mi numer 44, ok.?). Autorem artykułu o książce Przemka (i nie tylko) jest Katarzyna Rakowska.

http://miasta.gazeta.pl/lodz/1,35135,6911901,Rower_dyktuje_tempo_poezji.html