Złoty Środek dla Bajorowicza.

Werdykt jury VIII Ogólnopolskiego Konkursu Literackiego „Złoty Środek Poezji” Kutno 2012 na najlepszy poetycki debiut książkowy roku 2011

W dniu 23 maja 2012 r. jury w składzie: Karol Maliszewski – przewodniczący, Artur Fryz, Krzysztof Kuczkowski, Wojciech Kudyba, Eugeniusz Tkaczyszyn-Dycki po przeczytaniu 84 debiutanckich książek poetyckich nadesłanych na konkurs i spełniających warunki regulaminowe postanowiło nagrodzić następujących autorów i ich tomiki:

I nagroda – 5000 pln

Karol Bajorowicz, alteracje albo metabasis, Urząd Miejski w Bielsku-Białej, Bielsko-Biała 2011

II nagroda – 2000 pln

Ninette Nerval, Dasein Design, Wydawnictwo Miniatura, Kraków 2011

5 równorzędnych III nagród – po 1000 pln
Tomasz Bąk, Kanada, Wojewódzka Biblioteka Publiczna i Centrum Animacji Kultury w Poznaniu, Poznań 2011
Tadeusz Dziewanowski, Siedemnaście tysięcy małpich ogonów, Towarzystwo Przyjaciół Sopotu, Sopot 2011
Adrian Gleń, Da. Teksty wierszowane, Towarzystwo Przyjaciół Sopotu, Sopot 2011
Paulina Korzeniewska, Usta Vivien Leigh, Bramasole, Rzeszów 2011
Justyna Krawiec, chłód, SPP Oddział w Łodzi, Śródmiejskie Forum Kultury – Dom Literatury, Łódź 2011

Nagrody zostaną wręczone na festiwalu Złoty Środek Poezji. Oto jego program:


Piątek 22 czerwca 2012

19.00 Herbert, Miłosz, Szymborska, Różewicz, Twardowski i inni
– recital Jerzego Mamcarza – Kawiarnia KDK


Sobota 23 czerwca 2012
10.00 VII Otwarty Konkurs Jednego Wiersza - zgłoszenia autorów Hol KDK
11.00 VII Otwarty Konkurs Jednego Wiersza – prezentacja wierszy Kawiarnia KDK
13.00 MARCIN ŚWIETLICKI po trzynastej – spotkanie autorskie Kawiarnia KDK
16.00 Rozstrzygnięcie Plebiscytu Poetycka Kostka Wolnego Wyboru
Rozstrzygnięcie VIII OKL „Złoty Środek Poezji” i odsłonięcie Ściany Poetów
Kawiarnia KDK i ul. Poniatowskiego (wyjście z Parku Traugutta)
17.15 KRZYSZTOF KARASEK - poeta, który zdążył na poemat – spotkanie autorskie
19.00 Rozstrzygnięcie VII Otwartego Konkursu Jednego Wiersza – sala widowiskowa KDK
20.00 „Requiem dla Wojaczka” – koncert zespołu FONETYKA - sala widowiskowa KDK
21.15 ŚWIETLIKI – koncert zespołu – sala widowiskowa KDK

Patronat medialny: Dwumiesięcznik Literacki TOPOS, Miesięcznik ODRA, Instytut Mikołowski, Portal Salon Literacki, sZAFa kwartalnik literacko-artystyczny

Adres: Kutnowski Dom Kultury, ul. Żółkiewskiego 4, 99-302 Kutno, Tel. 24 254 21 37 w. 106, koordynator festiwalu Artur Fryz: 604 296 487, e-mail: afryz@autograf.pl

Pełen dobrych słów

KONCERT MALEO REGGAE ROCKERS ; TOMASZÓW MAZ. "TOMY", SOBOTA 19. MAJA 2012

Maleo to dla mnie kultowa postać. Przecież to on grał na kultowej płycie Moskwy - kupiłem ją w księgarni przy dawnej ulicy Zubrzyckiego, gdy miałem 15 lat (ech czasy!). Grał też na "Duchowej Rewolucji" Izraela. Obie te płyty znam z winyli. Potem: "Legenda", "Czas i byt" Armii, czy ostre "Transmission Into Your Heart", "Generation-X" i "Extra Pan" Houka. Wspaniałe wszystkie płyty 2Tm2,3. Jeśli chodzi o Maleo Reggae Rockers zachwyciłem się dopiero płytą "Addis Abeba". Za wspaniałą uważam piosenkę do tekstu Gajcego "Pytanie".

Zatem na sobotnim koncercie słuchałem dobrego znajomego. I to był koncert pełen dobrych słów, z najbardziej przebojowymi: "Alibi", "Kocham Cię tak samo", "Reggae Radio" czy - moją ulubioną piosenką: "Dzikie serce". Dobra energia, pozytywne przesłanie. Był cover Czerwonych Gitar "Płoną góry, płoną lasy" i "Zegarmistrz światła". Koncert, w którym pod sceną szalały moje uczennice, a ja, stary, kiwałem się z nogi na nogę gdzieś z tyłu.

Nie ma większego szczęściarza

ZBIGNIEW JANKOWSKI "Zaraz przyjdzie", Biblioteka "Toposu", Sopot 2011.

Paul McCartney w "When I'm Sixty-Four" wyobrażając sobie strarość śpiewał o szyciu swetra przy kominku, o przejażdżce w niedzielny poranek, o sprzątaniu w ogrodzie, i o sianiu nasion. "Kto mógłby prosić o więcej?" - puentował. Zbigniew Jankowski ma trochę więcej niż 64... bo 81, pierwszą książkę wydał 56 lat temu...

"Zaraz przyjdzie" to podsumowanie jego drogi poetyckiej. Pisze o starości w poczuciu obecności Boga. Starości "gdy we łbie gada przeszłość i wygrywa swoje przegrane". Starości w spełnieniu: oto idzie sopocką plażą, "do ulubionego kościoła, w którym widzi i słyszy" - "nie ma większego szczęściarza".

U poety starszego ode mnie o dwa pokolenia, znalazłem  znajome, bliskie mi toposy. Jest metafora morza jako boskiej  potęgi i nieskończoności. ("Zgoda na falowanie"). W "Pukajcie" jest "Proces" Kafki: "Niosłem przed sobą / te hałaśliwe drzwi, które jak łopoczący żagiel / zasłaniały mi oczy / obiecując inny, / lepszy świat,".  Cały rozdział poświęcony jest rzeźbie Michała Anioła "Pieta".  Matka Boska jest tam "Piękniejsza od Wenus, bo do bólu piękna."

Gdy pisze: "Otwórz te pięści z piachem, / nie trzymaj się swego, / ubabrałeś się do syta, / w tej przelotnej, przepływnej / cielesności, w jej głodach, / śmierciach, złudach." - zapewne tłumaczy szum fali. Spodobał mi się opis pragnień poety: "Liczy się tylko, / co zapiszę, utrwalę, pochwycę, / ponazywam jak Adam, / podam jak Ewa / swoją szczerą nagość / na widok publiczny." i - paradoksalnie - świadomość bezradności prób opisania świata.

Znalazłem frazy, w których afirmuje życie pokorą: „Siej tak, / aby nie było słychać / padającego ziarna. // Aby nie była wiadoma / nawet intencja.". Wyraźnie pobrzmiewa w nich religijny ton: "Każda sytuacja, nawet grzeszna, / ma swoje świetliste / okamgnienie."

Te wersy niekiedy lakoniczne, ascetyczne, bliskie poetyce Miłobędzkiej, spodobają się tym, których stać na empatię.  Tylko czy chcemy / czy umiemy, wcielić się w stojącego przed "boską przepaścią"? Zatem: kto nie uśmiechnie się przy "Erotyku na starość" ("Nie martw się kochanie / jakoś pomrzemy.") ?

Tomasz Bąk, Eugeniusz Tkaczyszyn-Dycki i Marcin Świetlicki z Silesiusami

W czasie uroczystej gali wręczenia nagród Silesius 2012 we wrocławskim Teatrze Współczesnym, po obejrzeniu inscenizacji teatralnych wierszy nominowanych autorów, ogłoszono następujący werdykt:

-  Silesiusa za najlepszą debiutancką książkę poetycką  otrzymuje Tomasz Bąk, autor książki "Kanada" wydanej przez WBPiCAK w Poznaniu.

-   Silesiusa za najlepszą książkę poetycką przyznano Eugeniuszowi Tkaczyszynowi-Dyckiemu, za książkę "Imię i znamię" wydaną przez BL we Wrocławiu. 

-    Silesiusa za całokształt otrzymuje Marcin Świetlicki.

Tomasz Bąk (fot.Sylwia Jakubowska)

PS. Ze strony: http://www.wroclaw.pl/  :

Tomasz Bąk ma 21 lat, pochodzi z Tomaszowa Mazowieckiego, studiuje ekonomię we Wrocławiu. Jego debiutancki tom "Kanada" został opublikowany w ramach nagrody głównej w konkursie poetyckim im. Klemensa Janickiego.  "Bąk niczym językowa torpeda wpadł do polskiej poezji" – napisała o nim Anna Kałuża w "Tygodniku Powszechnym". "Jego książka odznacza się niezwykłym wprost szwungiem językowym. Jest też chyba pisana w najmodniejszy ostatnio sposób: wiersz przypomina mikser, w którym miesza się frazy, bon moty, fragmenty reklam, szyldy, języki, które się po prostu słyszy "na mieście". Bąk mógłby równie dobrze ze swoich wierszy uczynić akcję slamową, bo liczy się w nich błyskotliwe zgranie kilku myśli-formuł, dowcip, pomysłowość językowa nastawiona na koncept". Młody poeta za debiut otrzymał statuetkę Silesiusa autorstwa Michała Staszczaka i czek na 20 tys. złotych. Nagrodę w jego imieniu odebrała mama.

"Imię i znamię" to tom niepozorny, ale tylko na pozór. Dycki, dwukrotny laureat Nagrody literackiej Gdynia oraz zdobywca nagrody Nike, niby znów przepracowuje swoje obsesje w swoim poetyckim świecie, ale robi to w inny sposób. Ujawnia swoją rodzinną tajemnicę, analizuje swoją przeszłość by spojrzeć na tych, dla których brakuje miejsca w społeczeństwie – wykluczonych, odsuniętych z różnych powodów. Piotr Śliwiński napisał o tych wierszach: "Konsekwentnie sięga po powtórzenia, urywa wątki, motywy, by zaraz do nich wrócić; bawi się rytmem, nie stroni od archaizmów, folkloru - polskiego i ukraińskiego - oraz czarnego humoru. Czytelnik często odnosi wrażenie, że obcuje nie tyle ze współczesną poezją, co z dziwacznymi ludowymi balladami, szalonymi "piosenkami".

Zaskoczeniem nie był Silesius dla Marcina Świetlickiego – jego nazwisko ogłoszono miesiąc temu. Świetlicki, laureat za całokształt twórczości w ubiegłym roku wydał w Wydawnictwie EMG swoje "Wiersze zebrane". Zdaniem prof. Jacka Łukasiewicza Świetlicki to poeta wybitny, choć niegdyś uznawany za ekscentryka, dziś jest postacią niezwykłą, naśladowaną, która odcisnęła swoje piętno na współczesnej poezji. – Nie mieliśmy wątpliwości przy wyborze – podkreślił profesor.


PS. II:  Na http://www.gazeta.pl/ o książce Tomka: (link)

Wiersze z tomu "Kanada" buduje ze zgiełku miejskiej rzeczywistości - języka reklam, jazgotu płynącego z telewizji, ulicznej kakofonii dźwięków. Sedes z marketu, klubokawiarnia dla hipsterii, Canal Plus z kradziochy, czytelniczka "Twojego Imperium" i zakapturzony bohater liryczny, co nie mieści się w bicie - oto bohaterowie i rekwizyty tych opowieści. A w tym wszystkim dręczące poczucie niedopasowania: "Szukałem szczęścia, a spotkałem ciebie. To naprawdę/ nie jest dobre połączenie: osoba posiadająca pewne cechy/ poety i miejsce aspirujące do bycia klubem. Zwiastuję skandal,/ małą odmianę - odrobinkę koniugacji w stylu techno:/ ty tańczysz, ja prawie, on chce dać mi w mordę" - czytamy w wierszu "Krostka".

- Niesamowicie utalentowany poeta, ma olbrzymią świadomość języka i języków, którym się krytycznie i ironicznie przypatruje, stawiając diagnozę współczesnemu światu - mówi Poprawa. - Chciałbym, żeby zdanie z jego wiersza "Pokaż mi swój łom, a powiem ci, jakim jesteś lewakiem", weszło do potocznej polszczyzny.

PS 3:
Retransmisję z gali można obejrzeć tu: http://www.popler.tv/fineartfilm#44764 (pod IE działa na pewno)

Machanie wachlarzem, ryglowanie drzwi

ANNA CALVI "ANNA CALVI", 2011.

Pierwszy utwór to zakładanie rajstop, falbaniastej spódnicy i patrzenie w lustro. Nakładanie szminki. Hej, Pola (mamo), hej, Patti (babciu) - będziecie ze mnie dumne (machanie wachlarzem). Pora założyć wielką gitarę na chude ramiona kobiety-wampa. 

Przyczajone "No More Words" to ukłon w stronę PJ Harvey. Anna śpiewa pean do miłości. Jej szept, powtarzane słowa brzmi jakby czytała "List do Koryntian": "Gdybym mówił językami ludzi i aniołów, / a miłości bym nie miał, / stałbym się jak miedź / brzęcząca / albo cymbał brzmiący."

Przebojowy "Desire" to hymn. Pełen zadęcia i pompy. Genialna pieśń, z obowiązkowym rymem "fire / desire", a jakże. W tekście pojawia się diabeł. Jak powiedziała w wywiadzie, to metafora "bycia poza kontrolą". Anna wciela się w Ikara: ("I wanna go to the sun"), zatraca się, spala.

"Suzanne And I" zaczyna się pięknym beatem. Przebojowa melodia i popis kunsztu wokalnego. Surrealny klimat tej piosenki (inspirowanej ponoć nieznanym mi filmem „My Winnipeg”) tworzą świetne dziwne dźwięki z zaświatów (2:15-2:44).

Calvi potrafi szeptać, by za chwilę wyciągać wysokie dźwięki. W "First We Kiss" jest o euforii całowania, ryglowaniu drzwi i o tym, że gdy kochasz, wszystko jest jasnym, wielkim crescendo.

W kusicielskim "Devil" gryzie jabłko w rytmie hiszpańskiego tańca. "Blackout" to znów niezwykła melodia. W opasce na oczach pyta: „Czy mogłabym być kimkolwiek? Czy powinnam się przerazić, czy raczej pozwolić temu dziać się?”

"I'll Be Your Man", z gitarą, która mogłaby należeć do Jacka White'a, jest perwersyjną grą w odwrócenie ról. "Będę twoim mężczyzną" - śpiewa. Ostatni utwór kreuje pustynne klimaty (przypomina mi się początek mojej ulubionej płyty PJ Harvey „To Bring You My Love”), przypomina mi film „Angielski pacjent”. Jest onirycznie, bluesowo, uzależniająco. 

Polecam wszystkim miłosne flamenco pięknej Anny Calvi. Ja nie mogę się uwolnić.

Wszystko dodzi się, saleci, ale poezja zwycięża

DZIEŃ ZWYCIĘSTWA POEZJI, SPOTKANIE AUTORSKIE Z: GRZEGORZEM RYCZYWOLSKIM I KRZYSZTOFEM KLESZCZEM; KONCERT SPIĘTEGO; ŁÓDŹ, ŁDK  10 maja 2012r.

Poezji zarzuca się hermetyczność, słynne: "co poeta miał na myśli?". W narzekaniu na poezję słychać: że patetyczna, że nadmiernie ironiczna, że wydumana, że mętna, trudna, niepotrzebna. Słyszałem nie raz: "Nie rozumiem poezji, nie znam się na poezji." albo "Nie lubię poezji."- nawet z ust prowadzącej wieczór autorski. Prowadząca audycję literacką wypowiedziała na antenie radiowej: "Przepraszamy państwa, że tak długo o tym, [o poezji] - wreszcie wyczekana przez państwa piosenka."

Ale są tacy, którzy nie tylko czytają, ale jeszcze chcą spotkać się z autorem, a nawet posłuchać jak czyta.  

Media nie czują zupełnie potrzeby informowania o takich wydarzeniach jak spotkania autorskie. Ale poezja, choć dziś zepchnięta na margines kultury, umie zwyciężać: nad plastikiem, popem, drętwą gadką polityka, kabaretem, grillem, kryminałem i tysiącem innych rzeczy, które przeminą. Zwycięstwo książki poetyckiej jest przesądzone. To prawda, że większy nakład ma gazetka z Lidla, czasopismo z modą, tygodnik, który przez wszystkie przypadki odmienia nieistotne zdarzenia. Zwycięży nad newsem z Sosnowca, nad newsem z Wiejskiej, nad przepisami kulinarnymi z telewizji śniadaniowej, nad nokautami Pudziana, rzutami karnymi, nad "Koko koko Euro spoko".

Dla tych, którzy wierzą w takie zwycięstwo odbyło się czwartkowe spotkanie. Prowadził je Piotr Grobliński.  Przeczytałem wybrane wiersze z mojej książki "Przecieki z góry", tłumaczyłem się z "akwatycznych motywów", mówiłem o inspiracjach poetyckich i muzycznych, o ilustracjach Marzeny Łukaszuk. Podrwiłem trochę ze świata popkultury,  mówiłem: "Wszystko dodzi się, saleci", ale gdy się poszuka, można pokonać popowy chłam. O swoich wierszach mówił też Grzegorz Ryczywolski, zwycięzca konkursu na debiutancki tomik w konkursie skierowanym do studentów, organizowanym przez Kwadraturę i UŁ, autor „Wiosennych porządków”.

A potem był genialny koncert Spiętego. Wielka sprawa, że z motta mojej książki wskoczył na scenę ŁDK. Jego piosenki, doskonale znane mi z płyty "Antyszanty", ze sceny zabrzmiały rewelacyjnie. Wiadomo Spięty "nie je miętki, nie gamoń, i jeszcze nie gwizda na przemijanie.". Był na scenie "sam sobie sterem": używał gitary, samplera, banjo, perkusji i... swej wielkiej charyzmy. Świetnie zabrzmiały też: „Być jak Kazimierz Deyna” z frazą "Jeszcze Polska będzie mistrzem Polski", czy cover piosenki Red Hotów "Pea". Spięty, rockowy poeta, poczuł się wygrany, gdy słowa "haba haba i dingi dong" dośpiewywała mu cała publika, no i gdy trzykrotnie bisował.

Nominacje do Nagrody Orfeusz 2012

10 maja w Domu Literatury w Warszawie jury I edycji Nagrody im. K. I. Gałczyńskiego ORFEUSZ za najlepszy tom poetycki roku, w składzie: Jan Stolarczyk (przewodniczący), Tomasz Burek, Krzysztof Kuczkowski, Ewa Lipska i Feliks Netz, po zapoznaniu się ze 188 zgłoszonymi tomikami wierszy, postanowiło nominować do nagrody 20 z nich:

1. Przemysław Dakowicz, Place zabaw ostatecznych, Towarzystwo Przyjaciół Sopotu, Sopot 2011
2. Leszek Engelking, Muzeum dzieciństwa, Wojewódzka Biblioteka Publiczna i Centrum Animacji Kultury w Poznaniu, Poznań 2011
3. Konrad Góra, Pokój widzeń, Wojewódzka Biblioteka Publiczna i Centrum Animacji Kultury w Poznaniu, Poznań 2011
4. Jerzy Górzański, Poza tym światem , Wydawnictwo AULA, Warszawa 2011
5. Julia Hartwig, Gorzkie żale, Wydawnictwo a5, Kraków 2011
6. Roman Honet, Piąte królestwo, Biuro Literackie, Wrocław 2011
7. Zbigniew Jankowski, Zaraz przyjdzie, Towarzystwo Przyjaciół Sopotu, Sopot 2011
8. Łukasz Jarosz, Wolny ogień, Wojewódzka Biblioteka Publiczna i Centrum Animacji Kultury w Poznaniu, Poznań 2011
9. Krzysztof Karasek, Wiatrołomy, Towarzystwo Przyjaciół Sopotu, Sopot 2011
10. Krzysztof Koehler, Od morza do morza, Wojewódzka Biblioteka Publiczna i Centrum Animacji Kultury w Poznaniu, Poznań 2011
11. Wojciech Kudyba, Ojciec się zmienia, Towarzystwo Przyjaciół Sopotu , Sopot 2011
12. Bogusława Latawiec, Gdyby czas był ziemią, Towarzystwo Przyjaciół Sopotu , Sopot 2011
13. Krzysztof Lisowski, Nicości, znikaj, Instytut Mikołowski, Mikołów 2011
14. Jacek Łukasiewicz, Stojąca na ruinie, Biuro Literackie, Wrocław 2011
15. Mieczysław Machnicki, Całość, Wydawnictwo Nowy Świat, Warszawa 2011
16. Przemysław Owczarek, Pasja, Wojewódzka Biblioteka Publiczna i Centrum Animacji Kultury w Poznaniu, Poznań 2011
17. Marta Podgórnik, Rezydencja surykatek, Biuro Literackie, Wrocław 2011
18. Helena Raszka, Głosy w przestrzeni, Wydawnictwo Forma, Szczecin, Bezrzecze 2011
19. Janusz Styczeń, Furia instynktu, Biuro Literackie, Wrocław 2011
20. Irena Żukowska-Rumin, Alexandreis, Zakład Poligraficzny SAM-WIL, Kielce 2011

10 czerwca jury wyłoni finałową piątkę poetów nominowanych do nagrody. Laureat otrzyma 20 tys. zł i granitową statuetkę autorstwa Rafała Strumiłły. Uroczysta gala wręczenia nagrody odbędzie się 7 lipca w Muzeum K. I. Gałczyńskiego w Praniu.

Nominacje do Nagrody Nike 2012

Wśród dwudziestu nominowanych książek do Nagrody Nike 2012 znalazły się cztery książki poetyckie, cztery biografie, cztery reportaże, cztery książki eseistyczne, dwa zbiory opowiadań i tylko dwie powieści.

Poetycko wygląda to tak: nominacje dla: Julli Hartwig, Piotra Mitznera, Janusza Stycznia i Eugeniusza Tkaczyszyna-Dyckiego. Jest powieść poety Jacka Dehnela "Saturn" i biografia "Miłosz" Andrzeja Franaszka.

 

Komplet nominacji:

Biografie:

Krystyna Czerni "Nietoperz w świątyni. Biografia Jerzego Nowosielskiego". Znak, Kraków

Andrzej Franaszek "Miłosz. Biografia". Znak, Kraków

Joanna Krakowska "Mikołajska. Teatr i PRL". W.A.B., Warszawa

Joanna Olczak-Ronikier "Korczak. Próba biografii". Znak, Kraków

Reportaże:

Lidia Ostałowska "Farby wodne". Czarne, Wołowiec

Filip Springer "Miedzianka. Historia znikania". Czarne, Wołowiec

Małgorzata Szejnert "Dom żółwia. Zanzibar". Znak, Kraków

Paulina Wilk "Lalki w ogniu". Carta Blanca, Warszawa

Eseje:

Marek Bieńczyk "Książka twarzy". Świat Książki, Warszawa

Renata Lis "Ręka Flauberta". Sic!, Warszawa

Małgorzata Łukasiewicz "Jak być artystą. Na przykładzie Thomasa Manna". Więź, Warszawa

Jarosław Mikołajewski "Rzymska komedia". Agora, Warszawa

Tomy poetyckie

Julia Hartwig "Gorzkie żale". a5, Kraków

Piotr Mitzner "Kropka". tCHu, Warszawa

Janusz Styczeń "Furia instynktu". Biuro Literackie, Wrocław

Eugeniusz Tkaczyszyn-Dycki "Imię i znamię". Biuro Literackie, Wrocław

Powieści:

Jacek Dehnel "Saturn". W.A.B., Warszawa

Michał Witkowski "Drwal". Świat Książki, Warszawa

Opowiadania:

Brygida Helbig "Enerdowce i inne ludzie". Forma, Stowarzyszenie OFFicyna, Szczecin, Bezrzecze

Magdalena Tulli "Włoskie szpilki". Nisza, Warszawa

Nominacje do Nagrody Gdynia 2012

W ramach III Warszawskich Targów Książki ogłoszono nominację do Nagrody Literackiej Gdynia 2012. Laureatów poznamy 30 czerwca.

POEZJA

1. Roman Honet, „Piąte królestwo”, Biuro Literackie
2. Eda Ostrowska, „Dojrzałość piersi i pieśni”, Ośrodek „Brama Grodzka – Teatr NN”
3. Marcin Sendecki, „Farsz”, Biuro Literackie
4. Edward Pasewicz, „Pałacyk Bertolta Brechta”, Wydawnictwo EMG
5. Marta Podgórnik, „Rezydencja surykatek”, Biuro Literackie

PROZA
1. Magdalena Tulli, „Włoskie szpilki”, Wydawnictwo Nisza
2. Andrzej Turczyński, „Koncert muzyki dawnej”, Wydawnictwo Forma
3. Anna Nasiłowska, „Konik, szabelka”, Świat Książki
4. Szczepan Twardoch, „Tak jest dobrze”, Wydawnictwo Powergraph
5. Filip Zawada, „Psy pociągowe”, Biuro Literackie

ESEISTYKA
1. Adam Lipszyc, „Rewizja procesu Józefiny K. i inne lektury od zera”, Wydawnictwo Sic!
2. Krystyna Czerni, „Nietoperz w świątyni. Biografia Jerzego Nowosielskiego”, Wydawnictwo Znak
3. Krzysztof Mrowcewicz, „Małe folio”, Instytut Badań Literackich PAN i Stowarzyszenie Pro Cultura Litteraria
4. Marian Sworzeń, „Opis krainy Gog”, Towarzystwo „Więź”
5. Filip Springer, „Miedzianka. Historia znikania”, Wydawnictwo Czarne

Nieść płuca jak stągwie

KAROL SAMSEL "DORMITORIA", Wydawnictwo Nowy Świat, Warszawa 2011.

Zainteresowałem się książką Karola Samsela, młodego poety (ale o dużym już dorobku - to jego piąty tomik), gdy przeczytałem o inspiracji „Boską Komedią”. Przed jej lekturą sięgnąłem po kilka pieśni Dantego: z „Piekła":

„więc, już na progu stając, zapłakałem

okropne gwary, przeliczne języki,

jęk bólu, wycia, to ostre, to bledsze,

i rąk klaskania, i gniewu okrzyki, (...)"

Oczywiście od razu przypomniała mi się też płyta zespołu Armia „Triodante”.  Tomasz Budzyński czerpiąc inspirację ze średniowiecznej liryki podjął duże ryzyko – efekt: odwrócenie się wielu fanów, którzy nie zrozumieli przekazu. Ale powstała płyta ponadczasowa, kanon polskiej muzyki rockowej. Jedna z moich ulubionych.

Pomyślałem, że tom „Dormitoria” będzie trudną lekturą, ale da mi czytelniczą satysfakcję. Samsel nie tylko odwołuje się do słów sprzed 700 lat, nie unika archaicznych sformułowań - z premedytacją ich używa. Jest tu bardzo dużo erudycyjnych odniesień. Musiałem nie raz użyć Google'a, by próbować wychwycić wszystkie sensy. Ale warto, warto.

Poeta podzielił ksiażkę na części: Zejście, Piekło, Czyściec, Raj. We wstępie przywołał m.in. takie niewesołe słowa: „Ujrzałeś cud tego świata. Nie zdążysz nasycić się tą radością.”

Już okładka straszy nas piekielną wizją. W pierwszym wierszu apostrofę „panie mój i boże”, wypowiada Ugolino (skazany wraz ze swomi synami na śmierć głodową) - to jeden z kilku wątków o kanibalizmie. W "Zejściu" autor umieścił 4 sonety; każdy o konkretnej śmierci. Przypomniały mi cykl sonetów Jacka Dehnela z „Ekranu kontrolnego”:

„(...) pomódlmy się do ciała, którego niewiele.

co więcej: obumiera. Jak monada z rdzy.

Nicość klątwy fragmentu, nicość penicylin”;

„Będę płakał na wylot, bo czym jest paraliż (...)?” (s.13)

„Zostawią nas samych, twardych od miłości,

jeżeli umrze z nami, zanim nas rozbiorą,

zasypią łzą pryszniców, oddadzą upiorom,(...)”(s.14)

Udar, paraliż, nagły tragiczny wypadek. To tylko wstęp. Wszak schodzimy do piekła, zatem przywołuje się tu: Gorgonową, głośną morderczynię przedwojenną, czy malarza Egona Schiele autora kontrowersyjnych aktów (piekło pornografii). Współczesne rekwizyty pojawiają się z rzadka: empik megastore, pick-up, the Doors, toyota i opel... Częściej autor sięga do tych z różnych epok. Pomysłem na wiersz jest przywdzianie czyjejś maski, wcielenie się w jakąś postać, np. znaną z historii sztuki lub wymyśloną.

W wierszu „Goliat” śmierć przybywa niespodziewanie, jest jak przyjazd niezapowiedzianych gości. Michał Anioł traci matkę w momencie wymyślania malarskiego tematu. 

W wierszu „Tannenbaum” Żydówka gra na skrzypcach zbrodniarzowi i domyślamy się jego samobójstwa. W „Spowiedzi Albrechta Durera” genialny malarz opowiada o swoim opętaniu: „zalałem twarz werniksem i czekałem świtu”.

Strunę czułości szarpie wiersz „Na powtórne otwarcie getta”. Obok takich fraz trudno przejść obojętnie:

„Czy można tu mój mały, ukryć się gdziekolwiek – (...)

pod rewersem wody nieść płuca jak stągwie

i wierzyć w wybudzenie z najkrwawszej hipnozy?

Podobno można umrzeć nawet w środku życia,

gdy ścigasz się z chartem i zaśniesz w bezruchu,(...)” (s.34)

Przyglądamy się śmierci, która jest częścią życia: „oto świat cienki i nieprzepuszczalny jak na pejzażach johna constable’a (...) kiedyś umrzesz, ułożysz laudację pochwalisz dzieła natury i skórę ludzi (...) wzruszy cię myśl o świętych miejscach, drogach twoich pielgrzymek miraklach (...)” (s.61)

Ta książka "nie będzie pachniała olejkiem ani nie rozweseli jak tokijskie wino", zobaczysz ciemną stronę, piekło i czyściec. Przywołam fragment piosenki "Dzyń" z "Triodante" Armii: „Idź i patrz, skąd przychodzimy, idź i patrz, dokąd idziemy".