Polemika z tekstem Andrzeja Franaszka "Dlaczego nikt nie lubi nowej poezji?" z 21.03.2104
Kuriozalna sytuacja. Pewien uczestnik warsztatów
poetyckich zapytał mnie, absolutnie serio: Czy w książce poetyckiej gdzieś na
dole zamieszcza się tłumaczenie wiersza? Pamiętam dwie swoje myśli: Kolego,
nie widziałeś nigdy żadnego tomiku? (prawdopodobne). Ja nie będę
łyżwiarzem figurowym, a ty nigdy nie zrozumiesz poezji. (pewne)
*
Małe dzieci czują, że chodzi o rym. Rymujesz – jesteś poetą.
Starsi uczą się w szkole o poezji sprzed lat, wkuwają wiersze na pamięć, a przy
interpretacji celują w klucz. Odbijają się o archaiczny ton, o patos jak
potatoes.
Jeden czytelnik na tysiąc ma ochotę sięgnąć po tomik współczesnego
poety. No i na ochocie się kończy. Takich książek nie ma w księgarniach, bibliotekach.
W czasopismach istnieje tajna zmowa: poezja jest be.
**
W Polsce szasta się milionami złotych. Znajduje się kasa na
koncert Madonny, na internetowy portal dla bezdomnych, na ochronę populacji
rysia. Poezja zostawiona jest samej sobie. W kraju gdzie główne ulice miast to
Mickiewicza, Słowackiego i Tuwima, poezja jest niszą nisz. Traktowana
pogardliwie, z buta, na zasadzie zła koniecznego. Wydawnictwa bez żadnego
problemu piszą: „poezji nie wydajemy”, jakby chodziło o trąd lub
wirusowe zapalenie wątroby. Poeci piszą za free, publikują w prasie za free, rozdają
sobie wzajem tomiki, czekają w nieskończoność na recenzje swoich książek.
Patrzą w stronę krytyków, wysyłają im książki na osobiste adresy. Krytycy, na szczęście, są. Jest ich kilku, kilkunastu.
Znawcy poezji. Bywa, że sami są poetami. Czasem piszą biografie, eseje. Siedzą
w temacie. Poeci z utęsknieniem czekają na dwa zdania od nich.
Madonna ma się dobrze, dwóch bezdomnych loguje się na
portalu, a rysie, fajne chłopaki, rozmnażają się jak norki, tymczasem „poeci
umierają”, „w samotności, bez miłości”.
***
I oto którejś soboty jeden z tych, którzy powinni przycinać
drzewko poezji (dbać by puszczało nowe pędy, odbijało wyżej i wyżej),
krytyk-ogrodnik postanowił popracować w ogródku. Wziął szpadel i... wykopał
połowę drzew, ogłaszając:
„W ciągu ostatnich parędziesięciu
lat polska poezja się skurczyła, wyjałowiła.”
A potem jeszcze postawił dwa ogrodowe krasnale czyli stworzył
figury: wiersza-gazu łzawiącego i wiersza-ramion matki (sic!).
„Ale przecież chwila, gdy utwór otwiera drogę
łzom, daje świadectwo sensu istnienia literatury”,
„Czy na dnie naszych dusz nie
krwawi otwarta rana miłości, potrzeby bycia nią otulonym, jak ramionami matki w
zapomnianym już dzieciństwie (...)?”
Grubo!
Żeby nie było. Dumałem, może to ma sens? Każdy ma potrzebę wzruszeń, ckliwości,
katharsis. Wielu poetów opowiada o poezji jako ranie, wywalaniu flaków na
wierzch. W muzyce istnieje cały zestaw „cebul do krojenia”: Dead Can Dance,
Radiohead, Pink Floyd – któż nie chlipał przy „Great Gig in The Sky”, przy
„Exit Music (For a Film)”?
I już prawie tej idei przyklasnąłem! Przecież i ja lubię to
ściśnięcie gardła, gdy słowo nagle ma ciężar kafaru i miażdży nas piękna puenta,
i oczy sarny patrzą na nas, i cicho łka gitara, i zespoleni jesteśmy z „korą
drzew leśnych i kwiatem pomarańcz”!
Ale teza, że to jedyna droga?
Zagrzałem się. Przesadzimy z podniosłością, wykoślawimy
poezję! Wieczory poetyckie zmienią się w wieczornice. Niskim głosem poeci będą
piać tylko o śmierci, o miłości, o tych wszystkich toposach, które są ciężkie
jak karabin. Połezja!
****
No i jeszcze to, że Andrzej Franaszek definiuje wrogów
poezji!
Jest nim „lingwistyczny upiór” – wszelkie
(nadmierne?) używanie metafor, aliteracji, cały ten arsenał, który – jak
rozumiem – poeci mają zdać jak granaty po wojnie i pisać gładko, co by w
tłumaczeniach nic nie zginęło!; („Ile jest we współczesnej
polskiej poezji wierszy zbudowanych jedynie z przeglądających się w sobie słów,
jakby ich autorów opętał lingwistyczny upiór każący bez końca opukiwać,
przeglądać, smarować językowy mechanizm.”)..I znów zacząłem kombinować, że może jest w tym ziarnko prawdy? Niektórzy poeci za daleko weszli w
gęstwę języka i buszują tam bez celu. W ich wierszach sens wziął i wklęsł. Ale opamiętałem się: bez językowego
szaleństwa poezja staje się tylko prozą z enterozą!
Wrogiem nr 2 jest ironia („Całe zastępy twórców porzuciły pisanie o
człowieku na rzecz pisania o języku, na rzecz ''wynalazczości'', ironicznej
parodii, gry”). Aż nie do wiary! Czy to „wypalenie się” krytyka? Znudzenie słowami? A może podjudzanie? Wkurzanie poetów, dla których język do
granic rozpalony, za nic ma proste sensy? Czy trzeba pisać tak, żeby czytelnik w
lot pojął o co chodzi? Za chwilę będziemy zamieszczać małym druczkiem
objaśnienia! Poezja chuda jak odtłuszczone mleko, przyśni mi się teraz blada i
anorektyczna!
I zajrzałem szybko do moich aktualnych wierszy. Czy nie
cuchną ironią, językiem potocznym, złośliwym dla świata? Czy aby w tym zero-jedynkowym świecie sięgnąłem po „broń słabych, tych, którzy klęskę próbują pokryć
inteligentną zgryźliwością”?
Sięgnąłem. Moja klęska tak kląska:
Wiersz dla Andrzeja Franaszka
Wysoki ton jak falset. Pachnie fałszem.
Wiem, nic mnie nie zdławi, jałowy wacik,
skurczony, skończony, zimne mam dłonie.
Bóbr, co nie buduje żeremia dla płaczu,
odsłania plecy dla słońca, nie dreszczu.
Kroję cebulę wersów, aż po smak,
wśród rondli, bębnów i trąb.
W pełnym słońcu w bluzie z kapturem,
aż przez pory skóry wypłynie wiersz.
Ironię ronię zamiast łez.
Wiesław Myśliwski otrzymał w środę Nagrodę Literacką m. st. Warszawy w kategorii WARSZAWSKI TWÓRCA (100 tys. zł).
