Z mewą na ramieniu

JANUSZ DRZEWUCKI „Rzeki Portugalii", Biblioteka „Toposu”, Sopot 2016

Janusz Drzewucki jest uznanym poetą, redaktorem działu poezji w czasopiśmie „Twórczość”.

Jego nowa propozycja to specyficzna poezja - nie poezja, historyjki, anegdoty, wspominki.

Pomysł, jak sądzę był taki, by „Pisać tak jakby się mówiło”, odrzucić poetyckość, która może utrudnić przekaz. Pierwsza myśl jest najlepsza. Niech powstaną wiersze bez skreśleń, bez złożonych konstruktów, odmetaforyzowane, zwykłe jak rozmowa, zrozumiałe, przezroczyste, czyste.

No i powstały. Czyta się to jak felieton z dużą ilością enterów, szybciutko, miło. Jeśli to wspomnienia z młodości – z pewną zazdrością, podobnie jeśli są to przewodnikowe relacje z pięknej ojczyzny Jose Saramago.

Ja czytałem nie bez wątpliwości. Już wiersz o śmierci Różewicza mnie zastanowił. „Tadeusz Różewicz” pojawia się w nim pięć razy, co daje średnią jednego Tadeusza Różewicza na dwa wersy. Ale wytłumaczyłem sobie, że to taka metoda, powtarzanie bolesnego faktu, niemożność pogodzenia się.

Miniatury ze stron 6-9 to, dla mnie, notatki na marginesie, zapis myśli. Wiersz o ślimaku, który wydawał się być kasztanem, a potem pielgrzymem na górę Fuji, a potem turystą w drodze na Kasprowy, wprawił mnie w konsternację. Frazy: „spytałem siebie samego”, czy „przyszło mi raptem do głowy” wydały mi się z jakiejś bajeczki. Podobnie Antylopy i reszta zwierzyńca z wiersza na stronie 12. Czyżby państwo Gucwińscy powypuszczali zwierzęta z klatek? „Na własne oczy / widziałem, / widzę.” - czytam, ale nie wiem, czy to nieposkromiona wyobraźnia, czy wizja raju z broszurki Świadków Jehowy? Wiem! To efekt fascynacji wiedzą faktograficzną, obiektami geograficznymi, nazwami zwierząt, miejsc. Abecadło z pieca spadło, pomieszały się miejsca i czasy.

Historie o fascynacji bluesem i jazzem czytałem z zainteresowaniem, choć to zaledwie reminiscencje. Mógłbym to usłyszeć w czasie rozmowy z autorem. Przypomniałem sobie wiersz o katastrofie smoleńskiej z poprzedniej książki „Dwanaście dni”. Zdumiewająca zwyczajność słów: „płynęła rzeka zniczy”, „my wszyscy, w tej godzinie jesteśmy razem, jesteśmy razem.” Wszystko dla mnie za proste, za łatwe.

Chociaż oddam sprawiedliwość. Jest fragmencik, który mnie ujął: „słowo jazz / krótkie jak zaklęcie, / tajemnicze / i wielce obiecujące, / wydawało mi się / najpiękniejszym słowem / na świecie, czułem się / wybrany przez to słowo / wybrany i zaczarowany;”

Autor „Rzek Portugalii” obsesyjnie powtarza w wierszach deszczowe frazy: pada, mży, leje. Zapisuje stany letargu, odrętwienia. Pokazuje przed czytelnikiem swoje zmęczenie, bezsilność. Sporo minęło zanim przekonałem się do specyficznego uroku tych sformułowań. Przyszło to chyba dopiero, gdy otworzyłem się na wiersz „Pierwszy poniedziałek maja, czyli święto flagi” z poprzedniej książki i zrozumiałem lichą kondycję podmiotu lirycznego: „Za chwilę / rozkroję chleb, / naleję wina do szklanki, / za chwilę. / Póki co, / siedzę / w półmroku, / w ciszy, / nieruchomo.” A potem przełknąłem zdania podobne w emocjach, które z początku wydały mi się tylko jałowym użalaniem się.

Teza podziału w poezji polskiej: na fanów Bowiego i Popa, wydaje mi się karkołomną. Tak samo puenta o Springsteenie i końcowy morał. Historyjka o papierosie Bogdana Zadury z szeleszczącymi ptakami i ćwierkającymi liśćmi? Znów obok. Anegdoty o Adamie Ziemianinie, Jerzym Górzańskim, Krzysztofie Karasku? Szkoda, że to tylko anegdoty. A "Pan Adam Zagajewski ma przechlapane" to stanowcza reakcja na złośliwości skierowane w stronę poety ze strony Marcina Świetlickiego. Rzecz miała miejsce na Festiwalu Złoty Środek Poezji w Kutnie (na którym wszak byłem, miód i wino piłem).

Opowieść o wyprawie na Warmię i Mazury przywołuje nazwiska kolegów i przyjaciół po piórze. Taka gawęda o podróży. A co sądzić o siedmiu wierszach portugalskich? Że za blisko im do przewodnika podróżnika. Że za mało w nich uniesienia. Na ramieniu poety siada mewa. Jest nostalgia, jest zagubienie, gąszcz nazw, meteorologia. I jedna metafora: „trzy nieruchome dźwigi, trzy krzyże.”

Czy karp z Karpat to żart z poetów, którzy bawią się słowami? Czy pod wpływem endorfin wydzielające się w czasie biegania, da się napisać dobry wiersz? Nie jestem tu przekonany. Za to cztery linijki „Kto wie dlaczego” - w sedno. „Kto wie dlaczego / ten wie; kto nie wie / dlaczego, ten już nigdy / się nie dowie.” Można to grawerować, tatuować, naklejać.

A na koniec potrawa z szaleju czyli historia alternatywna. Elvis żyje - schudł, Morrison żyje - dorabia, Hendrix żyje - pracuje w sklepie z płytami, Bob Marley uprawia pietruszkę i koper. Czy autor tu czasem nie popłynął?