Gorzkie piany, boleść, kapeć

 

 

 

 

 

 

 

 

PABLOPAVO I LUDZIKI "Marginal", 2018.

Gdzieś w niebiesiech Czesław Miłosz przed lustrem przeczesuje sobie brwi i rusza ustami do własnych słów, które wyśpiewuje Pablopavo z zespołem:  "Jakakolwiek jest boleść, będzie więcej boleści" ("Piosenka").

Nobel Noblem, ale jeszcze nigdy jego tekst nie brylował na parkietach, nie połyskiwał na ścianach. A te sample z Kombi ("Przytul mnie")? Czyż to nie urocze? Od razu mam 10 lat i kupuję płytę "Nowy rozdział" wśród Rosjan na ryneczku w Legnicy - płacę 600 złotych.
Bo nic tak nie włącza nostalgii jak disko sprzed lat. Bas młóci jakiś niepełny kłos, bas każe więcej brać sobie do serca. Czterdziestka weszła na kark i teraz ona krzyczy "Heja!".

Cudna jest przewrotność tych fraz, marność tych bitów. Młodość podryguje, starość z niej drwi i puka się w głowę. Rozum podpowiada tekst "Gwiazda wzejdzie i zaraz przeminie", a serce chce pląsać jak John Travolta. Przy "I goryczą będzie ziemskie piękno" można pławić się we frustracji, papierosowym dymie (jeśli ktoś pali - Paweł Sołtys pali i to dużo) albo brać kolejny łyk mocnego espresso (ja nadużywam). W zmęczeniu i znużeniu trawić frazę "Kto jest mądry, będzie nieszczęśliwy, / A głupiemu szczęście jak pokuta."... Mieć świadomość czarnej nocy wśród migających błysków dyskotekowej kuli. Tak, dziesiątka tej płyty - "Piosenka" do słów Czesława Miłosza jest absolutnie po mistrzowsku zaaranżowana, zaśpiewana.

A "Karwoski"? Nie inaczej. Refren każe wycinać piruety, zatańczyć do tych słownych gier, mętliku skojarzeń, poetyckich mądrości. Słuchałem już tysiąc razy i wciąż zachwycają mnie te "gorzkie piany piw", "wyparte farsze", "ale gdzie przód, a gdzie spód?", "nic się nie broni, goni nas czas".

"A przecież stoisz taki młody, i podchodzi dziewczyna, i pyta: czy mogę od pana ogień? A ty wiesz, że to niegramatycznie. I tylko popiół masz." Ta fraza z popiołem, brzmiąca jak szalone "Oppa Gangnam Style", ma w sobie defetyzm, biedę i żal. I ta słodko-gorzka potrawa jest moją ulubioną, wpycham ją na podium i dekoruję. Piosenka roku.

Wcześniejsze płyty zespołu - "Polor" i "Ladinola" zachwyciły mnie, "Marginal" stawiam najwyżej. Wyliczam zatem:
"Światła na statku" - żenią nam nostalgiczną nutę, "uśmiech syrenki zza tarczy" i pijanych łapiących cienie. Smyki zaś brzmią radiowo.
"Szmerem" to łobuzerska, rapowa gadka, przechwałki o podpitym lelku, no i trochę dystansu do siebie.
"Ochota" to warszawski przewrotny pean: ciężki los mieszkańców dzielnicy. Pablopavo z życiowych zmagań wyciąga swoiste "mega".
"Agata" ma jakiś tajemniczy klimat z piosenek zespołu Komety. "Ten dla którego tańczy nie widzi wcale jej, / ten, dla którego tańczy to marny sukinsyn" - taki niewesoły przekaz.
Słuchając szóstki - "Brązowy i niebieski" ciężko się nie rozmarzyć - wszystko jest w domysłach, spojrzeniach i dreszczu z przypadkowego spotkania dawnej miłości.
"Kogo" - jakby chciało być nową wersją "Korowodu" Grechuty. Lubię grę słów "kwiaty/kwity", doceniam dobrą puentę. Gwiazdozbiór Wega godnie zastąpił "księżyc kwietnia".
W "Panie Inżynierze" czuję, że przywołany został Wojciech Młynarski. Pobrzmiewa jego tembr, czuje się jego styl akcentowania "r". Ten refren, te chórki! Celnie przeszyło mnie: "Miga mi to życie jak zielone przed czerwonym światło", celnie rozpruło "miałem kwiaty cięte na zanętę / wino z Kalifornii, ale zapał nagle zgasł". Czterdziecha jak decha.
"Niskie słońce" - do popłakania. Landrynka plus "dzień krótki jak życie / do zmierzchu chwila od południa".
W bezczelnym, szybszym "PKB" zestawiony został Netfix z refluksem, ha!
A na koniec bezbłędnie zaadoptowany tekst Szymborskiej "W przytułku" - starość rusza tu nogą założoną na nogę. W górę i w dół porusza się filcowy kapeć.

Gajda w Piwnicy

26 października w pubie Piwnica w Tomaszowie Maz. odbyła się promocja książki Piotra Gajdy "To bruk". Wieczór poprowadził Tomasz Bąk, a potem zagrał zespół rhl ansambl (z Tomaszem Bąkiem na basie).

Curriculum i kukuryku

DOMINIK BIELICKI "Pawilony", FUNDACJA NA RZECZ KULTURY I EDUKACJI IM.TYMOTEUSZA KARPOWICZA, WROCŁAW 2017.

Ta książka - nagrodzona Nagrodą Literacką Gdynia - to efekt uważnego przyglądania się światu, w którym dokonała się transformacja ustrojowa. Dużo tu tęsknoty za czasem minionym, dużo krytyki teraźniejszości. Przy czym to nie są wiersze, które "zbierają ślinę". Bielicki nie ustawia się w żadnym pochodzie demonstrantów, raczej "wyszedł powitać pierwszy wiosenny dzień".

Pomysł na zmyślną obserwację artefaktów z minionej epoki - jak przyznaje autor - wyrósł z fascynacją twórczością Mirona Białoszewskiego. Niech żyje wiersz bez metafor, wiersz-konkret.

Na początek - konfuzja. "To jest poezja?" Wersy jakby gadały do nas "właśnie tak! usłyszane, zobaczone, tylko kreska, migawka". Takich apoetyckich wtrętów jest zresztą jeszcze parę - taka fontanna Duchampa, taka szaranagajama Mirona.

W "Utrudnieniach w ruchu" mamy język relacji radiowej, w "146" zapis kłótni między córką a ojcem. Codzienność, powietrze, jasne słońce. Wiersz o Perelmanie - genialnym matematyku (przy okazji: autor z wykształcenia jest matematykiem) - to zapis wywiadu - jest tu dziwny wtręt "Nie powiem nic, co mogłoby zainteresować / czytelników pani magazynu".
Wiersz "Ketchup Włocławek" to w zasadzie opis etykiety popularnego produktu spożywczego. W surowy opis wkracza na chwilę groteska "ogonki są zbyt wybujałe, wyglądają z daleka na baraszkujące jaszczurki."

Ktoś tu przedrzeźnia reklamy TV: "Nie chcę płacić telefonem", "Chcę myć włosy szamponem z pokrzywy", ktoś krytykuje współczesny świat ery Facebooka "Życie, które się tutaj toczyło, miało przed sobą wieczór w gronie znajomych", drwi z "sukcesów kapitalizmu" - gdy korporację wizytuje ekspert-ważniak z firmy Oracle, gdy bezdomni przykrywają się dodatkiem do "Gazety" z tytułem "Wszechświat ma naturę strunową", albo gdy problemem nowobogackich jest nie przewrócić grilla, kiedy gra się w bule.

Świetny jest Bielicki, gdy wymienia swoje kukuryku, obok curriculum, profilu i portfolio, gdy wyobraża sobie starość Kermita i jego samotność w wielkim domu.

"Warszawa" z wiersza różni się od "Warszawy" z piosenki T.Love. To opisy nowoczesnych brył, "magiczny świat luksusu" - hasła rodem z prospektu. "I oto wita nas na Ziemi osiedle Hubertus", jakbyśmy bujali w kosmosie, oderwali się od życia i lewitowali.

Dwuwers o babci z rowerem w Rykach, to zapewne dostrzeżenie gestu uległości. Gdzie indziej - kapitalizm ze swoimi "Stiwami jobsami" jawi się jako bezduszny system, w którym człowiek nie widzi drugiego człowieka, bo trzyma głowę "na swoim mieniu".

"Domu handlowy" łapie nagle ton znanego wiersza "Nagrobek" Wisławy Szymborskiej (tego z frazą "Przechodniu, wyjmij z teczki mózg elektronowy i nad losem Szymborskiej podumaj przez chwilę"). Prosi się tu o współczucie dla podupadającego budynku w centrum, który umiera wobec rozwoju galerii handlowych. "I spróbuj kiedyś coś w nim kupić. Groszek, opaskę do włosów, etui."

Podoba mi się podziw dla bezdomnego wyrażony słowami "On, który nie ma gdzie spać, śpi w tej kurtce, jadąc." Dobre frazy ma wiersz "Dżinsy Odra", w którym autor kpi ze złotych czasów polskiego kapitalizmu: "nosiłbym dżinsy Odra, ale poszedłem po spodnie i kupiłem fabrykę dżinsów.", "Do dziś mam parę spodni, których nigdy nie nosiłem."
Pawilony, które dały tytuł książce, to osiedlowe małe sklepiki - dziś zrujnowane. Autor porównuje je do "arystokratów na morzu, którzy sami kroją sobie proste płócienne ubrania nucąc arie".

Zagubienie w konsumpcyjnym świecie opisuje fraza: "teraz kiedy wszystko jest / nie mam na nic ochoty". Ale gdy pojawia się smakowita puenta o siadaniu przy rybce ze sklepu zoologicznego "jak przy kimś z rodziny", wyczuwamy żart. 

Zrywamy boki z jedzących tortillę, tartę i focaccie. Potrząsamy szklaną kulą, w której robotnika jedzącego hot dogi zaczynają otaczać płatki śniegu. 

Na moment przed podaniem sobie rąk

KRZYSZTOF BIELEŃ "Pył zawieszony", Wydawnictwo Mamiko, Nowa Ruda 2017.

Bieleń przeczytany przed snem. By przyśnił się inny świat, gdzie ludzie rozmawiają o poezji, spierają się o sens wiersza Osipa Mandelsztama, rozmawiają o malarstwie Goyi, cytują bon moty greckich myślicieli.

O poranku włączyłem Bacha. W wierszu "Czekając na huragan" autor schronił się przed żywiołem i słuchał, zapewne, suity na wiolonczelę. Zanim wyłączyli mu światło i w półmroku ogołocony z myśli rozmyślał o obracaniu się w proch.

To są zwyczajne wiersze, bez kunsztownej poetyzacji. Trochę to zapiski dziennika albo listy. Jej autor to ktoś świadomie wycofany, kontemplujący rzeczywistość, wyśmiewający codzienną gonitwę. To ktoś kto, skoro ranny kruk ozdrowiał, oddala wizję końca, wyrzeka się złych snów, potrzebny mu "zapas wody z pobliskich źródeł, prostota liter". Dla niego "warstewka kurzu na książkach o życiu wędrownych ptaków, drapieżnych zwierząt, nieżonatych filozofów", piękno świata, rozgwieżdżone noce Andaluzji.

Oto opiewanie prostych czynności, prostego prowincjonalnego świata. Urwany szept jastrzębia, który straszy śmiercią, miesza się ze śpiewem kosa. Żyć to klepać kosę przed sianokosami "rytm, i rym w tym odnajdywać, powoli".

Klepanie kosy - przyznajmy - niewesoła to metafora, podobnie jak ta w wierszu "Przymiarka", w którym podmiot liryczny zahaczył o gwóźdź, aż z kurtki wyszła wata. Absolutne rozdarcie. I świadomość swojej małości.

Pył w powietrzu, który dał tytuł książce, to ten sam, który rządzi na plakatach wyborów samorządowych. Wszyscy walczą ze smogiem. A ludzie "byle taniej, byle cieplej i przyjemniej, a przynajmniej, by złamać powietrze, jak to mówią.". Poeta wyznaje dalej: "I choć dobrze wiem, że grozi to chorobą serca i dróg oddechowych, zawsze wracam tu na zimę, jak ptaki wędrowne na wiosnę."

Bieleń-obieżyświat doznaje olśnienia, że spacer na boso po szorstkim cieple piasku jest genialną nagrodą za wszystkie niespełnione pragnienia. Odnajduje boskość nawet w rozmowach z nieokrzesańcami z marginesu.

Nosi w sobie "oścień", "twardy orzech", cierpi na zaćmę, stąd ciągłe przecieranie oczu, lepi liryki, w których dwa karłowate drzewka, na tle zachodu słońca wyglądają jak krzewy gorejące. W tych lirykach jest pochwała życia - codziennej gonitwy, pochwała życia, w którym szwedzki agent telefonii streszcza filozoficzne rozprawy jednym słowem "skål". Jest w nich np. zachwyt nad fakturą kory brzozy, w której mech od północnej strony i mnóstwo "cudownych bruzd i zrostów".

Platońska jaskinia, do której w teledysku udawał się Thom Yorke, jest u Bielenia w wierszu "Wizyta w grocie". "Krok w krok, łeb w łeb, ramię w ramię.", "Mój cień ogromnieje".

I chyba dlatego wczytuję się w Bielenia, bo sam na prowincji siedzę, i choć mnie nie wizualizują się zaśpiewy dziadka, to poruszył mnie opis spotkania uśmiechów ojca i syna, przedzielonych szybą, na moment przed podaniem sobie rąk. 

Podobają mi się, i wiersz z grą słów "depresja", gdzie pojawia się "bydło rogate", i prowincjałki z takimi błyskami: "zagony żyznej ziemi, oranej końmi.", "gdzieniegdzie ludzie, kłęby pary z ust.", "czas wypasów i suszenia cegieł". Swojskość, przaśność - przyklaskuję im.

Recenzja książki Krzysztofa Bielenia "Błystki wahadłowe"
Recenzja książki Krzysztofa Bielenia "Wiciokrzew przewiercień"

Wieczór autorski Piotra Gajdy i Waldemara Jochera

 Tomaszowski poeta Piotr Gajda wydał swoją szóstą książkę. Po "Hostelu", "Zwłoce", "Demoludach", "Golemie", "Śrubie Archimedesa" właśnie ukazał się tom pt. "To bruk".  W czwartek 4 października w łódzkim Domu Literatury odbyło się spotkanie promocyjne, które prowadził Rafał Gawin. Piotrowi towarzyszył Waldemar Jocher - poeta z Prudnika, który niedawno w Mikołowie wydał książkę "Incipit".