Głosy spiskowców w tajnej komnacie czerepu

MIROSŁAW MROZEK "Paragnomen", Fundacja Duży Format, Warszawa 2018.

Przecież poeta K.I. już dawno napisał "Wszystko to sen wariata, śniony nieprzytomnie", dlatego koncept tomu pisanego "na żółtych papierach" intryguje.

W swej trzeciej książce Mirosław Mrozek (wcześniej "Horyzont zdarzeń" zdobył nominację do Nagrody Wisławy Szymborskiej) zaprasza nas do swojej samotni, bez krępacji mówi o terapiach, obłędzie, chorobie. Gdy pisze o rozdwajaniu jaźni, przyjmuje to formę filozoficznych rozważań - w świetnym wierszu "Pielgrzym" dylemat wyboru wielu różnych dróg lub jednej drogi, rozwikłany zostaje prowokująco przez pozostanie w miejscu.
 

Autor prezentuje konfesyjny ton i brzmi bez odrobiny fałszu. Odsłania przed nami swoje słabości, celowo nas bulwersuje np.: "wiara jest zawsze obłędem jednostki (jednostkę krzyżują wtedy) - a bywa także zbiorowym urojeniem (budują strzeliste katedry i wznoszą złocone trony papieskie)."

Gęstwina urojeń jak piętro niskie wtórnego lasu równikowego, w której zero światła, judzi czytelnika swą dziką potęgą. (Wymyśliłem tę geograficzną metaforę po lekturze wiersza "W imię", w której autor wychodzi od analizy przyczyny wyginięcia bezimiennych plemion amazońskiej dżungli, by dojść do pytań o Boga.) W jednym z czterech wierszy o tytule "Paragnomen" tworzy sugestywny układ, w którym poeta=Bóg, wiersze=wierni porzuceni przez Boga.

Mrozek dołącza do poetów, których fascynuje słodko-gorzki odór rozkładu. Wiersz "Inaczej" to wręcz pean na cześć śmierci. "Nie potrafię inaczej żyć" - pisze. Zajmują go natarczywe rozmyślania o toczącej się głowie po bruku, o odejściu w mrok, o tym co będzie dalej, za miliardy lat - boski enter, boski wygaszacz ekranu i czysta strona edytora tekstu.

Gdzieniegdzie posługuje się ironią, np. by wykpić rolę motywacji w codziennym działaniu ("Z przegranymi nie należy siadać w jednej ławce / ani rozmawiać z nimi na przerwie, żeby nie przeskoczył na was gen klęski, który skacze jak malutka pchełka. // Wszystkie porażki i wynikające z nich niedobre rzeczy / to ich wina, przecież wystarczyłoby, żeby wygrali, a byłaby tylko chwała zwycięstwa i rzeczy dobre bardzo.") 

Podziwiam u niego taką konstatację: "Życie jest tylko na próbę, naprawdę jest jedynie śmierć i poezja. (...) Poezja kładzie wierszowane mosty nad przepaścią życia, nad urwiskiej śmierci, nad falującą urojeniami rzeką prawdy. "
Nie umiem nie uśmiechnąć się przy lekturze takiej frazy: "w tajnej komnacie czerepu ściszone głosy
spiskowców, którzy planują obalenie hegemona."

Wizualizuję sobie poetę, który snuje rojenia (że sobie sparafrazuję Leśmiana) w swoim "malignowym chruśniaku", a rojenie "nie zna innych upojeń prócz samej siebie", i "chce się wciąż powtarzać dla własnej dziwoty".
Ważne - są tu obrazy zapadające w pamięć: "Potężna korweta, pozostająca do naszej dyspozycji, budowana przez długie lata nad oceanem, który tymczasem wysechł." , "Słowa rodziły się w moich ustach, ale nie należały do mnie (...) Na dobrą sprawę tylko ból był mój. Gdyby mi go zabrać, pozostałaby tylko marionetka i lalkarz bezmyślnie pociągający za ścięgna."

I może właśnie szczególnie, za słowa o poezji, która "Pozwala przejść do porządku nad niedorzecznością, nie daje wypłukać ust, gdy wypowiedziało się tego rodzaju rzecz.", tomik ten polecam czułym na słowo.